Gizemli astronomik olayların ortasındaki tahminen de en heyecan vericilerden biri, süratli radyo patlamaları yahut FRB’ler olabilir. Elektromanyetik spektrumun radyo bandında yer alan bu garip ışık parlamaları, uzaydan gelir ve rastgele olarak ortaya çıkar.
Bunların kaynaklarının muhtemelen karadelikler, nötron yıldızları ve hatta uzaylılar olabileceği düşünülüyor ve iz bırakmadan kaybolmadan evvel bir milisaniyeden daha kısa bir müddet ile birkaç saniye ortasında varlıklarını koruyorlar.
Şimdi araştırmacılar, Hollanda’daki Westerbork Sentez Radyo Teleskopu’ndaki güncelleme sayesinde beş yeni FRB tespit ettiklerini duyurdular. Bu FRB’lerden üçü, uzayda seyahat ederek Dünya’ya yaklaşırken, yaklaşık 2,73 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan sarmal gökada (galaksi) komşumuz Üçgen Gökadası’nı (Triangulum Galaxy yahut Messier 33 olarak da bilinir) delerek geçti.
Chip’te yer alan yeni FRB’ler 2019’da tespit edildi, lakin kısa bir mühlet evvel Amsterdam Üniversitesi’nde Joeri van Leeuwen liderliğindeki milletlerarası bir takımın yayınladığı makalede detaylandırıldılar. Makalede, “hızlı radyo patlamaları (FRB’ler), eşsiz enerjik emisyon sistemleriyle güçlendirilmelidir” diyor ve ekliyor: “Şu anda yayınlanmış olan yaklaşık 100 örnek için kıymetli bir ek olan beş yeni FRB keşfettik.”
FRB nedir, neden oluşur?
FRB’ler radyo dalgalarıdır, bu nedenle insan gözüyle görülemezler, lakin ender değildirler. Gökyüzünün her yerinden geliyor olmalarına karşın, neden ve nasıl ortaya çıkarak yayıldıkları çok az anlaşıldığından ötürü yıllardır araştırmacıları şaşırtmayı başarıyor.
Nötron yıldızları tarafından yayılmaları mümkün olabilir. Fakat birtakım bilim insanları, akıllı varlıklar tarafından yaratılan yapay sinyaller olabileceklerini de öne sürdü. 2017 yılında Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi’ndeki bir takım, yıldızlararası sondalara güç sağlayan uzak uzaylı vericilerinden gelebileceklerini söyledi. Enstitüden Profesör Avi Loeb, o sırada bu sinyallerin yapay bir kaynağının olabileceğinin düşünmeye paha olduğunu söyledi.
Tek bir FRB patlaması, tüm dünya nüfusunun yıllık güç tüketiminin 10 trilyon katını içerir. Bu parlamalar o kadar güçlüdür ki, radyo teleskopları onları dört milyardan fazla ışıkyılı uzaklıktan tespit edebilir. Lakin bir sonraki patlamanın gökyüzünde nerede gerçekleşeceğini bilmek mümkün olmadığı için FRB’leri incelemek zordur. Ayrıyeten, geçtiğimiz yıl bulunan ve ortalamadan 1.000 kat daha uzun bir formda üç saniye süren örnekler bulunsa da, bu patlamaların her biri tipik olarak sırf bir milisaniye sürer. Bu nedenle uzmanlar, bu süreksiz radyo dalgalarını her an tespit edebilmek için dünya çapında konuşlanmış kara tabanlı teleskoplara güvenirler.
Gökbilimciler, Westerbork’taki radyo teleskop dizisini Apertif Radio Transient System (ARTS) isimli yeni bir muhteşem bilgisayarla güncellediler. İkinci Dünya Savaşı’ndaki eski Nazi tecrit kampının bulunduğu yere inşa edilen Westerbork, her biri 25 metre çapında 14 çanak içeriyor. ARTS harika bilgisayarı artık 12 Westerbork çanak anteninden gelen imgeleri daima olarak birleştirerek devasa bir görüş alanı üzerinde keskin bir fotoğraf oluşturuyor.
Geçmişte, radyo teleskopları bir FRB’nin nerede meydana geldiğini sadece yaklaşık olarak belirtebiliyordu, fakat ARTS artık uzmanların bir FRB’nin tam yerini gerçek bir formda belirtmesine imkan tanıyor.
FRB’lerin Dünya’ya ulaşma yolunda öbür gökadaları delip geçtiği ve bu gökadalardaki olağanda çoğunlukla görünmez olan elektronların parlamaları bozduğu biliniyor.
Araştırmacılar, beş FRB’nin uzayda seyahat ederken, üçünün M33 olarak da bilinen Triangulum gökadasının halesini “iyice deldiğini” buldular. Akabinde, M33’e yakın çok daha büyük Andromeda gökadasının (M31) halesiyle ve son olarak kendi Samanyolu’muzun halesiyle ve diskiyle karşılaştılar.
Keskin yeni manzaralardan, gökbilimciler birinci kere Triangulum’daki azamî görünmez atom sayısını kestirim edebildiler. Takım artık FRB’lerin nasıl ve neden bu kadar parlak hale geldiği ve gizemli kökenleri hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyor.
Çalışma Astronomy & Astrophysics mecmuasında yayınlandı.
