Türkiye’deki bayanlar milletvekili olabilmek için birinci adımı 1923’te attılar. Bu adım, bayanların 1923 yılında Nezihe Muhiddin önderliğinde birinci bayan partisi “Kadınlar Halk Fırkası”nı kurma isteğidir. Lakin 1909 Seçim Kanunu sebebiyle bu parti kurma teşebbüsü, Bayanlar Halk Fırkası’nın Türk Bayanlar Birliği isimli derneğe dönüşmesi ile sonuçlandı.
5 Aralık 1934’te Mecliste görüşülen teklifin akabinde yapılan oylamada, 317 üyeli Meclis’te, oylamaya katılan 258 milletvekilinin tamamının oyuyla değişiklik önerisi kabul edildi. Anayasanın 10. ve 11. Hususları değiştirilerek her bayana 22 yaşında seçme, 30 yaşında seçilme hakkı verildi.
Türkiye’de bayanların katıldığı birinci genel seçimleri, 8 Şubat 1935 yılında yapılan TBMM 5. periyot seçimleridir. Bu seçimlerde 17 bayan milletvekili TBMM’ye girdi. 1936 yılı başında boşalan milletvekillikleri için yapılan orta seçiminde emekli öğretmen Hatice Özgenel’in Çankırı milletvekili olarak seçilmesiyle meclisteki bayan milletvekili sayısı 18’e çıktı.
İşte, Türkiye tarihinin birinci bayan milletvekilleri…
Bahire Bediş Morova Aydilek – Konya
1897, Bosna doğumlu Bahire Bediş Morova Aydilek, milletvekili seçilmeden evvel Bolu Kız Sanat Okulu’nda fotoğraf öğretmenliği yapmaktaydı ve Bolu Belediye Meclisi üyesiydi. 5. periyotta Konya milletvekilliği yaptı.
Benal Nevzat Arıman – İzmir
Benal Nevzat Arıman (Benal Zübeyde Arıman), 1903’te İzmir’de doğdu. Yayımlanmış piyes ve şiirleri bulunan Arıman, V., VI.,VII. ve VIII. devir TBMM İzmir milletvekilidir.
Esma Nayman – Adana
1899, İstanbul doğumlu Fatma Esma Nayman, Türkiye’de bayanların katıldığı birinci lokal seçimler olan 1930 mahallî seçimleri’nde Adana belediye meclisi üyesi; bayanların katıldığı birinci genel seçimler olan 1935 genel seçimlerinde milletvekili seçildi. V. devir TBMM’de Seyhan (Adana) milletvekili olarak bir periyot vazife yaptı.
Fakihe Öymen – İstanbul
Fakihe Öymen, 1900’de Osmanlı İmparatorluğu’na bağlı İşkodra Vilayeti’nin İşkodra kentinde doğdu. V. Periyot seçimlerinde 1625 oy alarak 35 yaşında İstanbul‘dan milletvekili olarak seçildi ve 1 Mart 1935’te Meclise katılarak Türkiye’nin birinci bayan milletvekillerinden biri oldu.
Fatma Memik – Edirne
Fatma Memik, 1903’te Safranbolu’nun Akviran köyünde doğdu. 1929-1931 yılları ortasında Vakıf Gureba Hastanesi’nde dahiliye ihtisası yaptı. 1934 yılında dahiliye uzmanı olduktan sonra 1935’te Gureba Hastanesi poliklinik şefi oldu. Tıpkı vakitte Cumhuriyet Halk Fırkası Eminönü Kaza Merkezi Heyeti yönetim asil üyesi ve vilayet merkezi yedek üyeliğinde bulundu. Memik, TBMM V., VI. ve VII. devir Edirne milletvekilliği vazifelerinde bulundu.
Ferruh Güpgüp – Kayseri
1891, Kayseri doğumlu Ferruh Güpgüp, özel tahsil gördü. Güpgüp, Kayseri CHP Vilâyet Yönetim Heyeti ile Belediye Meclisi üyeliğinde bulundu. 5 Devir Kayseri milletvekilliği yaptı.
Hatı Çırpan – Ankara
1890, Ankara doğumlu Hatı Çırpan, Türkiye Cumhuriyeti’nin birinci bayan köy muhtarlarından ve birinci bayan milletvekillerindendir. O devirde Sınırı ile ilgilenen Mustafa Kemal’in isteği üzerine Satı ismini Hatı olarak değiştiren Çırpan’ın ismi kamuoyunda Satı Bayan olarak bilinse de TBMM kayıtlarına ismi Hatı Çırpan olarak geçer.
Hatice Özgener – Çankırı
Hatice Özgener, 1865’te Selanik’te doğdu. 1878-1924 yıllarında ortaokul, öğretmen okulu ve yetim yurtlarında öğretmen ve yönetimci olarak misyon yaptı. 1935 genel seçimlerinden sonra, boşalan milletvekillikleri için 1936’da yapılan orta seçimlede Çankırı milletvekili seçildi; böylelikle V. periyot TBMM’deki 18 bayan milletvekilinden biri oldu.
Huriye Öniz Baha – Diyarbakır
Huriye Baha Hafiz Öniz, 1887’de İstanbul’da doğdu. Cumhuriyet periyodu çocuk edebiyatının birinci özgün örneklerinden olan Köprüaltı Çocukları isimli çocuk romanını müellifi olan Öniz, V. periyotta TBMM’ye giren 18 bayan milletvekilinden biridir.
Meliha Ulaş – Samsun
1901, Sinop doğumlu Ayşe Meliha Ulaş Ekeman, 1933’te Samsun Lisesi edebiyat öğretmenliği vazifesine geçti. Bu vazifesi sırasında Samsun’da açılan Bayanlar Yardım Kurumunun birinci lideri oldu. V. ve VI. devir Samsun milletvekili olarak vazife yaptı.
Membure Gönenç – Afyonkarahisar
1900, İstanbul doğumlu Mebrure Gönenç, Amerikan Koleji’nden mezun oldu. 1935 yılında yapılan seçimlerde Afyonkarahisar’dan meclise girdi. Öğretmen ve iki çocuk annesi olan Gönenç, Fransızca ve İngilizce bilmekteydi.
Mihri Pektaş – Malatya
1895, Bursa doğumlu Mihri İffet Pektaş, Eğitimci kimliğinin yanı sıra çeşitli yardım cemiyetlerinde aktif olarak yer aldı. Halide Edip Adıvar’ın kurduğu Teali-i Nisvan Cemiyeti’ne üye oldu. V., VI. ve VII. devir Malatya milletvekili olarak misyon yaptı.
Nakiye Elgün – Erzurum
Nakiye Elgün, 1882’de İstanbul’da doğdu. II. Meşrutiyet’ten sonra yeni açılan İstanbul İnas Mektebi’ne 1911 yılında tayin edildi. Eğitimciliğinin yanı sıra toplumsal hayatta da faal bir rol oynadı; birinci Osmanlı bayan örgütlerinden biri olan Teal-i Nisvan Cemiyeti’nde katiplik misyonunda bulundu. Elgün, TBMM’de üç devir Erzurum milletvekili olarak vazife yaptı.
Sabiha Gökçül Erbay – Balıkesir
1908, Bergama doğumlu Ayşe Sabiha Gökçül Erbay, İstanbul Kız Muallim Mektebinde ve Yüksek Kız Muallimin İhzari (hazırlık) kısmında okudu. İzmir Kız Muallim Mektebi’nde edebiyat öğretmenlik ve müdürlük, Adana Lisesi ve İstanbul Erenköy Kız Lisesinde öğretmenlik, V. Devir Balıkesir, VI. ve VII. Periyot Samsun milletvekilliği ile TBMM Başkanlık Divanı Katip üyeliğinde yaptı.
Sabiha Görgey – Sivas
1888, İstanbul doğumlu Hatice Sabiha Görkey, Şimdiki ismi İstanbul Üniversitesi olan Darülfünun’un birinci mezunlarındandır. Öğretmenliğe İstanbul’da başlayan Görkey’in akabinde da Edirne’ye tayini çıktı ve orada, Edirne Kız Öğretmen Okulu’nda hem müdire hem de öğretmen olarak misyon yaptı. V. Periyot Sivas Milletvekiliği yaptı.
Seniha Hızal – Trabzon
1897, Adapazarı doğumlu Ayşe Seniha Hızal, Türkiye’de Cumhuriyet devrinde maarif müfettişliği yapan birinci bayandır. Hızal, V. devir TBMM’de Trabzon milletvekili olarak vazife yaptı.
Şekibe İnsel – Bursa
Ayşe Şekibe İnsel (Akkavuk), 1886’da İstanbul’da doğdu. Almanca Mektebinde eğitimini tamamlayan İnsel, 1935 genel seçimlerinde V. periyot Bursa milletvekili olarak seçildi.
Türkan Örs Baştuğ – Antalya
Türkan Örs Baştuğ, 1900’de İstanbul’da doğdu. V. periyot ve VI. periyot TBMM Antalya milletvekilidir. Milletvekili seçildiği sırada Soyadı Kanunu çıkınca cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk “Başbuğ benim. Senin soyadın Baştuğ olsun” diyerek kendisine “Baştuğ” soyadını verdi.
