“Malum, her şey üzere terapi fiyatları de aldı başını gitti”, “Terapi fiyatları için kredi çekmek zorunda kalacaksın bu türlü gidersen”, “Bazı özel hastanelerde uygun terapi fiyatları oluyordu lakin artık her yer pahalı”, “Terapi fiyatları zıvanadan çıkmış durumda. Bir denetim sistemi yok mu bunun?”
Bunlar, Twitter’da terapi fiyatları yazınca çıkan bildirilerden kimileri.
Özel daldaki psikoterapi fiyatlarının düzeyi Türkiye’de yıllardır tartışılan bir bahis.
Ancak son periyotta artan ekonomik problemlerden ötürü bu tenkitlerin yaygınlaştığı görülüyor.
Peki bu tenkitlere sebep olan sorun neden kaynaklanıyor ve bunun tahlili ne olabilir?
PSİKOTERAPİ FİYATLARI ÇOK MU YÜKSEK?
Sağlık Bakanlığı’nın yayımladığı, 2021-2023 yılları ortasını kapsayan ‘Ulusal Ruh Sıhhati Aksiyon Planı’na nazaran, 2020 yılı itibariyle Türkiye’de her 100 bin şahsa düşen psikiyatrist sayısına bakıldığında, ruh sıhhati ve hastalıkları uzmanı sayısının 3,43; çocuk ve ergen ruh sıhhati ve hastalıkları uzmanı sayısının ise 1,63 olduğu görülüyor.
Her 100 bin şahsa düşen psikolog sayısı ise 5,04.
Ruh sıhhati alanında tüm çalışanlar açısından ise her 100 bin bireye düşen çalışan sayısı 16,33.
Raporda, Türkiye’de bu alandaki insan gücünün son 10 yılda bariz bir artış gösterdiği lakin hala Avrupa ortalamalarının altında olunduğu belirtiliyor.
Ruh sıhhati alanında her 100 bin şahsa düşen çalışan sayısı Avrupa ülkelerinde 43,5.
“EĞİTİMLERİ PAHALI”
BBC Türkçe’ye konuşan Türk Psikologlar Derneği Etik Şura Üyesi Ümit Taş, muhakkak ilerlemelere karşın Türkiye’de ruh sıhhati alanındaki talebe karşılık verme konusunda hem kamu hem de özel bölümde yetersizlik olduğunu söylüyor.
Psikoloji ve psikiyatri alanındaki meslek örgütlerinden uzman isimler, yurttaşların özel kesimde terapiye ulaşmada ekonomik güçten kaynaklanan problemler yaşadıklarını da kabul ediyor lakin sorunu terapi fiyatlarının yüksek olması olarak tanımlamayı hakikat bulmuyor.
BBC Türkçe’ye konuşan Türkiye Psikiyatri Derneği Genel Lideri Prof. Dr. Ejder Akgün Yıldırım, insanların günümüzde terapiye erişim konusunda bir ekonomik zorluk yaşadığını belirtiyor lakin buna iki istikametli bakmayı öneriyor:
“Öncelikle bu hizmet, Türkiye’deki tüm sıhhat hizmetleri içerisinde değerli mı? Örneğin bir tıbbi muayene ortalama yirmi beş dakikadır. Bir psikoterapi muayenesi 45-50 dakikadır. Yani olağanın zati iki katı bir emek vardır.
“İkincisi, burada bir yıpranma sorunu var. Psikoterapi tek seferlik değil, devamlılığı olması gereken müdahaleler ve işin gerçeği çok da güç müdahaleler. Dışarıdan sohbet, konuşmakmış üzere görünse de işin içine çok önemli tekniklerin girdiği, terapi uygulayan kişinin de önemli emek ve kaynak ayırması gereken bir süreçten bahsediyoruz. Siz bir yas ya da travma dinliyorsanız, ondan etkilenmemeniz mümkün değil, o yüzden psikoterapi çok yıpratan bir uygulamadır. Karşıdaki insanın tüm duygusal yükünü karşılamak ve onu taşımak zorunda olmanız lazım.
“Üçüncüsü, eğitimleri çok değerlidir. Gerçek manada bir psikoterapi eğitimi alacaksanız, kurumlarda çok uzun mühlet çalışıp çok hasta görmeniz ve ekstradan da eğitimler almanız gerekir. Daima eğitim aldığınız, daima üstün vizyonda olduğunuz, daima bunun için de kaynak ayırmanız gereken bir durumdan bahsediyoruz.”
Türk Psikologlar Derneği’nden Ümit Taş da eğitim konusunda, “Psikoterapi eğitimleri çok uzun yıllar süren ve değerli eğitimler. Ben 20 yıllık bir psikoloğum, hâlâ takıldığım yerde süpervizyon alıyorum. Mesela bir eğitimimiz sekiz, on bin lira. Şu an klinik psikoloji yüksek lisans fiyatları 90 bin, 100 bin lira. Bu beşerler neden bu eğitimleri alıyor? Bu işi yanlışsız yapmak için.”
Prof. Dr. Ejder Akgün Yıldırım, bütün bunlar birlikte değerlendirildiğinde terapinin öbür tıbbi hizmetler ya da yurt dışındaki terapilere kıyasla kıymetli olmadığını söylüyor:
“Şimdi o denli baktığımızda örneğin özeldeki bir dahili branş muayenesine nazaran, mühlet açısından bakıldığında kıymetli değil sonucu çıkıyor. İkiyle çarparsanız mühlet bağlamında birebir fiyata gelir. Yurt dışındaki fiyatlarla kıyasladığınızda ise Türkiye’dekilerin kimileri ucuz kalmaktadır zira yurt dışında bu hizmet çok kıymetlidir.”
Ancak Prof. Dr. Yıldırım’a nazaran ortada bir sorun yok değil.
“Psikoterapi hakikaten ulaşılması güç bir noktaya gerçek gidiyor. Bundan asıl şikayetçi olanlar bizleriz zaten” diyen psikiyatrist, ortadaki sorunun değerli nedenlerinden birinin insanların alım gücünün düşmesi olduğunu söylüyor.
“Bunun karşılığında tahlil, emeğin ucuzlatılması mı olmalıdır? Hayır bu da olmamalıdır” dedikten sonra ekliyor Prof. Dr. Yıldırım: “Buna kesinlikle sıhhat sistemi ve ekonomik sistem bir tahlil bulmalıdır.”
ÜCRETLERE YETİŞEME SIKINTISINA TAHLİL NE OLABİLİR?
Peki ruh sıhhati hizmetlerine erişimi de azalttığı düşünülen fiyatlarla ilgili bu sorunun tahlili neler?
Meslek örgütlerinden uzman isimlerin tekliflerinden biri, yurt dışındaki birtakım ülkelerde olduğu üzere, özel sıhhat sigortalarının psikoterapiyi de kapsaması.
Prof. Dr. Ejder Akgün Yıldırım, “Özelde çalışan psikiyatristlerin sigorta sistemi içerisinde psikoterapi uygulayabilir olmaları kıymetli olabilir. Bu çok değerli bir sistem, Türkiye’nin buna süratlice geçeceğini pek zannetmiyoruz ancak geçmeli” diyor.
Türk Psikologlar Derneği’den Ümit Taş, Sıhhat Bakanlığı’na da teklif olarak sundukları bu sistemle meselelerin yarısından birçoklarının çözüleceği kanısında:
“Avrupa’da bu işler özel sıhhat sigortasıyla da karşılanıyor. Özel sıhhat sigortaları bunu karşıladığı vakit beşerler çok rahatlıkla özelde de bu imkânı yaşayacak. Böylelikle devletin ve devlet kurumlarının üzerindeki yük de kalkacak. Avrupa’da bu karşılanıyor. Terapi paketleri var, seans fiyatları var; özel sıhhat sigortaları tarafından karşılanıyor. Bunu yaptığınız vakit aslında bu sorunların yüzde 50, 60’ını halletmiş oluyoruz.”
Bir başka teklif ise birinci basamak sıhhat kuruluşları kapsamındaki aile hekimliklerinde psikoterapi hizmeti verilmesi.
“Mahallenizdeki aile hekimliğinizde, yani konutunuzun tabanındaki aile hekimliğinde bir psikolog olduğunu düşünün. Ne kadar hoş olur değil mi?” diyen Taş, bunun maddi sıkıntıları da çözeceğini savunuyor:
“Bugün şayet siz aile hekimliklerine, birinci basamak sıhhat kuruluşlarına psikolog ataması yaparsanız hem arzı hem talebi buluşturmuş olursunuz. Böylelikle ikinci ve üçüncü basamaktaki hastanelerdeki yoğunluk, hizmet alamama ortadan kalkmış olacak. Böylelikle maddi durumu uygun olan da hizmet alabilecek, olmayan da alabilecek.”
Türkiye Psikiyatri Derneği Genel Lideri Prof. Dr. Ejder Akgün Yıldırım, ortadaki sorunun tahlili için sıhhat sistemi içinde yapılacaklar dışında ekonomik olarak yurttaşların alım gücünün artması gerektiğini de ekliyor.
‘MERDİVEN ALTI TERAPİ’ UYARISI
Uzmanlar, Türkiye’de son devirde klinik terapi konusunda ehil olmayan birçok kişinin terapi hizmeti sunduğunu gördüklerini, bu şahısların ‘ucuza terapi’ ilanı verdiklerini ve bu durumun büyük bir sorun olduğunu savunup yurttaşları uyarıyor.
Ümit Taş ise kimi şahısların kimi bireylerin halkın ruh sıhhatiyle oynadığı kanısında:
“İnsanlar yetki olmadan merdiven altı eğitimlerle kendini psikoterapist ilan ediyor. Sonlarını aşabiliyor, hudut ihlali yapıyor, unvan kullanıyorlar. Bizim şu an yüzlerce davamız var. Kendine psikoterapist diyor, psikolog diyor, halkın ruh sağlıyla oynuyor. Bu yüzden diyoruz ki kesinlikle diplomasını sorun; bu kişi kimdir, bu işte uzman midir? Hangi eğitimleri almıştır? Şu an tahminen de Türkiye’de en çok ihlal edilen alanlardan biri ruh sıhhatidir.
“Şu an akreditasyonu olmayan, merdiven altı diye tabir ettiğimiz yerler var. Mesela görüyorsunuz adam fizikçi, ‘Psikoterapistim’ diyor; biyolog, ‘Psikoterapistim’ diyor; hayat koçu ‘Psikoterapistim’ diyor. Biz herkesin alanına hürmet duyuyoruz. Herkesin de bizim alanımıza hürmet duymasını istiyoruz. Disiplinler ortası etkileşime evet lakin alan ihlaline hayır.”
Ümit Taş, bu sorunun tahlili için de bir meslek yasasının çıkarılmasını, Psikologlar Birliği’nin kurulmasını ve bu meslek örgütünün bu merkezleri denetlemesini öneriyor.
