Roş Aşana (Haşanah), (yılbaşı) Museviler tarafından kutlanan İbrani takviminin yeni yılıdır.
Tanah’ta Yom Teruah olarak geçen bu günün manasal meali “haykırış (çoşku) ve devirme (geçmiş yılı) günü“dür.
ROŞ AŞANA BAYRAMI NE VAKİT?
Roş Aşana, Pesah‘ın birinci gününden (nisan ayının 15.günü) 163 gün sonradır. Yahudi Maddelerine nazaran Roş Aşana iki gün olarak kutlanıyor.
Yine de Roş Aşana’nın İsrail’de, Milattan sonra 13. yüzyıl sonlarına kadar 1 gün kutlandığına dair birtakım deliller var. İsrail’de bile bütün Yahudi tatilleri gün batımından sonra bir gün sürerken, Ortodoks ve Muhafazakâr Yahudi cemaati bile artık çoklukla Roş Aşana için Tişrii ‘nin birinci iki gününü bekler. İki günlük Roş Aşana “Yoma Arichtah” (uzun bir gün) olarak bilinir ve teşkil edilir.
ROŞ AŞANA BAYRAMININ ÖNEMİ
Yahudilikte, Roş Aşana en değerli yargı günüdür. Roş Aşana hakkındaki Talmud’da, Roş Aşana hakkında üç hesap defteri açıldığını, burada berbatların, doğruların ve bir orta sınıfın bahtının kaydedildiğini belirtir.
Doğruların isimleri çabucak ömür kitabına yazılır ve “yaşamak” için mühürlenirler. Orta sınıfa, düşünmesi, tövbe etmesi ve faziletli olması için Yom Kippur’a kadar on günlük bir müddet verilir. Bu günde dünyada yaşayan her canlı İlah tarafından yargılanır.
Talmud’a nazaran, Roş Aşana’da üç adet hesap kitabı açılır. Bu üç kitapta, berbatın, doğrunun ve ortadakilerin bahtları kaydedilir. Doğruların isimleri çabucak ömür kitabına yazılır. Ortada kalanlara, Yom Kipur’a kadar tövbe için erteleme verilir ve berbatların isimleri, yaşayanların kitabından kirlendikleri için çıkarılır.
ROŞ AŞANA YEMEKLERİ
Elma tatlısı: ‘Bore Peri Haets’ berahası söylenir ve birinci Yei Ratson okunur. Akabinde elma tatlısı yenilir. Bunun hedefi, başından sonuna kadar yeni ve tatlı olacak bir seneye başlama dileğidir.
Pırasa: İbranice’de ‘karti’ denen pırasa düşmanlar için söylenen ‘şeyikaretu’ (“yok olsunlar”) ile benzeşir. İlgili Yei Ratson okunur ve akabinde pırasa yüklü yemekten bir lokma yenilir.
Pazı: İbranice pazı için ‘salka’ denir ve bu söz, yeniden düşmanlar için söylenen ‘şeyistaleku’ (“uzaklaşsınlar”) ile birebir kökten gelir. İlgili Yei Ratson okunur, akabinde pazı yüklü yemekten bir lokma yenilir.
Hurma: İbranice’de hurma, ‘tamar’dır. Bu söz, düşmanlar için söylenen, ‘şeyitamu’ (“sona ersinler”) ile benzeşir. İlgili Yei Ratson okunur ve birer hurma yenilir.
ROŞ AŞANA YEMEKLERİ
Kabak: İbranice’de kabak, ‘kara’dır. Bu söz, hem Museviler hakkında verilmiş olabilecek olumsuz kararlar için söylenen ‘şetikra’ (“yırtılsın”) sözcüğünü çağrıştırır, hem de hak edilen uygunluklar için söylenen ‘veyikareu’ (“okunsunlar”) ile birebir kökten gelir. İlgili Yei Ratson okunur, akabinde kabak yüklü bir yiyecek yenir.
Balık: Balık, rahmeti ve çoğalmayı simgeler. Birtakım ailelerde, İbranice’si ‘rubya’ olan, ‘rav’ (“çok”) sözünü çağrıştıran börülce yeme adeti vardır. İlgili Yei Ratson okunur, akabinde bir modül balık ve/veya börülce yenir.
Kuzu başı: İbranice’de baş, ‘roş’tur. Bunun maksadı, ebediyen baş olmak ve kuyruk olmamak için dilekte bulunmaktır. İlgili Yei Ratson okunur, akabinde baş kısmından bir modül yenilir. Bayram sofrasında başın, meskenin reisine servis edilmesine ihtimam göstermek de adettendir. Bu adet, aile reisinin ömrünün uzaması ve ailenin köle değil, hür olmasını dilemek manasındadır.
TAŞLIK NEDİR?
Roş Aşana’nın birinci günü, öğlen vaktinde, Taşlık ismi verilen ritüel gerçekleşir. Bir akarsuyun yanı başında dualar okunur ve sembolik olarak okuyan kişinin günahları akan suya karışır ve yok olur.
