Sabah dişinizi fırçalarken ya da bir toplantı öncesinde ‘o şarkı’ dilinizde döner durur. Bir defa başladıktan sonra, denetimsiz halde beyninizde dönüp duran sözler… Bir müddet sonra hudut bozucu bir hal alan bu durumda, lisanınızı durdursanız bile o müzik başınızda çalar, sonu gelmez; bazen saatlerce, bazen günlerce.
Hepimizin aşina olduğu bu davranışın ismi; earworm, Türkçe manasıyla kulak kurdu. Pekala, earworm nedir, earworm ile nasıl baş edilir?
Earworm, 20. yüzyılın ortalarından beri birebir manaya sahip olan Almanca söz Ohrwurm’un bir tabiridir.
Bilinen en eski İngilizce kullanımı Desmond Bagley’in 1978 tarihli Flyaway romanındadır ve müellif söz icadının Alman kökenine işaret etmektedir. Bilim insanları bu tabloya “sıkışmış melodi sendromu” ve “müziksel imge tekrarı” üzere öbür isimler de veriyor.
Araştırmalar, on bireyden dokuzunun bir saat yahut daha uzun sürecek biçimde earworm ile uğraş ettiğini gösteriyor.
Londra Üniversitesi Goldsmiths’teki araştırmacı Vicky Williamson, earworm müzik maruziyeti ile bağlı bir çalışmasında, bu durumun nedenlerine değiniyor.
Araştırmada mırıldanılan şarkıyı (istemsiz bellek) hatırlatan bir söz görmek, müzikle ilgili bir duyguyu hissetmek üzere tecrübelerin earworm’u tetiklediği anlaşılıyor. Araştırmada toplanan muhakkak başlı müziklerin listesinde ise popülerlik dışında ayırt edici bir özellik bulunamıyor.
Cincinati Üniversitesi’nden Profesör James Kellaris‘in araştırmasına nazaran, insanların % 98’i sık sık earworm yaşamaktadır.
Kadınlar ve erkekler bu olayı eşit sıklıkla yaşasalar da, earworm’nin bayanlarda daha uzun sürdüğü datalarla sabitlenmiştir. 2010 yılında, British Journal of Psychology’de (İngiliz Psikoloji Dergisi) yayınlanan bilgilere nazaran, earworm müzikle fazla haşır neşir olan insanlarda daha yaygındır.
Konuyla ilgili araştırma yapan bilim insanlarının ortak görüşlerine nazaran earworm ile çaba etmenin tesirli 4 yolu var.
İşte, lisana dolanan müzikten kurtulmanın yolları;
1) Müziğin tamamını dinleyin. Tüm şarkıyı baştan sona dinlemek, müziğin beyninizde “bir döngüye takılıp kalmasını” engelleyebilir.
2) Biraz çeşitlilik ekleyin. Daha çok sevdiğiniz bir şarkıyı yahut bir ulusal marşı dinleyin.
İngilizler üzerinde yapılan bir earworm araştırmasına nazaran, Sex Pistols kümesinin God Save The Queen isimli modülü, sendromu yenme konusunda hayli tesirli.
3) Boşverin. Earworm hakkında düşünmemeye çalışın ve durumun doğal olarak kendi kendine geçmesine müsaade verin. Bu noktada konsantrasyonunuzu diğer bir şeye odaklamak, earwom’yi aşabilir.
Earworm, fonolojik döngü ismi verilen bir depolama ve prova döngüsünü aktive ederek çalışır. Şayet birebir devreyi bir öbür uğraşla işgal ederseniz earworm için yer kalmaz.
4) Sakız çiğneyin. The Journal of Experimental Psychology’de (Deneysel Psikoloji Dergisi) daha evvel yapılan bir araştırmaya nazaran, beşerler akılda kalan bir melodiyi dinledikten çabucak sonra sakız çiğnediklerinde, earworm’a yakalanma olasılıkları düşüyor.
Sakız çiğnendiği anlarda tıpkı sessizce bir şey okumakta, konuşmakta ya da müzik söylemekte olduğu üzere subvokal artikülatörler harekete geçiyor. Bu subvokalizasyonlar beynin sözel yahut müzikal anılar oluşturma yeteneğini süratle azaltıyor.
