İstanbul Sarıyer’de ormandan topladıkları mantardan zehirlenen bir kişinin hayatını kaybetmesi, eşinin de ağır bakımda tedavi altına alınması, zehirli ve öldürücü mantar cinsleri ile mantarların bilinçsiz formda toplanarak tüketilmesindeki riskleri gündeme getirdi.
Konuya ait değerlendirmelerde bulunan Mikolog (Mantar Uzmanı) Jilber Barutçiyan, mantar zengini Türkiye’de, dünyanın en bedelli ve kıymetli mantarlarının yanı sıra en tehlikeli çeşitlerin de yetiştiğini söyledi.
15 ÇEŞİT KESİN ÖLDÜRÜCÜ
Barutçiyan, mantar döneminin yaşandığı bu devirde tabiatta çıkan çeşitlerin pek birçoklarının yenmeyen, öldürücü ve zehirli olduğunu lisana getirerek, İstanbul’da 30 bine yakın mantar tipinin yetiştiğini, çıplak gözle görülebilen ve yaygın olan 15 çeşidin de kesin öldürücü olduğunu kaydetti.
İstanbul’da görülen zehirli 200 kadar mantar çeşidinin ise ölümcül olmadığını belirten Barutçiyan, lakin mantar yedikten sonra en ufak bir sindirim probleminin bile zehirlenme kabul edilmesi gerektiğini anlattı.
“PANZEHİRİ YOKTUR”
Jilber Barutçiyan, mantar toplarken zehirli ve öldürücü çeşitlerin nasıl ayırt edebileceğine ait “Öldüren, zehirli ve yenen çeşitleri birbirinden ayırt etmek için hiçbir kısa yol, püf noktası, tahlil tekniği yok. Mantarlarınızı bilimsel bir netlikle tanımlayıp, aktüel bir kaynaktan yenip yenmeyeceğini denetim etmediğiniz sürece, her vakit zehirlenme hatta vefat riski vardır” tabirlerini kullandı.
Barutçiyan, Sarıyer’de zehirlenen yurttaşların hangi çeşit mantarı tüketmiş olabileceğine ait şu değerlendirmeyi yaptı:
“Ölümcül olayların yüzde 95’inden yeşil başlı köygöçüren sorumlu. Bu mantar bir yetişkini öldürür. Yedikten çabucak sonra tesir etmez. En az 12 saat, çoklukla 24 ile 48 saat ortasında birinci belirtiler kanlı ishalle başlar. Ondan sonra doktora gitseniz midenizi de yıkayamaz. Panzehiri yoktur. Dayanak tedavileri uygulanır. Yediğiniz ölçüye bağlı olarak ekseriyetle vefat, 5’inci gün ile 8’inci gün ortası gerçekleşir. Zahmetli bir ölümdür. Çok büyük ihtimalle arkadaşların tükettiği mantar bu.”
MANTARLAR HAKKINDA YANLIŞSIZ BİLİNEN YANLIŞLAR
Yüzlerce değişik mantar zehri olduğuna ve hepsinin değişik semptomlarla seyrettiğine dikkati çeken Barutçiyan, mantarlarla ilgili yanlışsız bilinen yanlışları şöyle lisana getirdi:
“Hani derler ya, ‘Sen ye de bakayım.’ Bu yanlış bir inanıştır. Maalesef etrafımızda çok büyük yanlışlar var. ‘Hayvanlar yerse, biz de yeriz’, bu da yanlıştır. Köygöçüren mantarını sümüklü böcekler üstünden yemiş, siz yiyemezsiniz, ölümcüldür. ‘Kurtlanan mantarlar yenir.’ Hayır, o denli bir şey yok. Diyecekler ki ‘Köylüler bilir.’ Ama bütün vefat olayları kırsaldan geliyor. Onun için bütün genellemeleri unutun. Şayet emin değilseniz, hiçbir mantar uğruna ölmeye değmez, tüketmeyin.”
GECİKMİŞ SEMPTOMLAR KARACİĞERDE HASAR BIRAKABİLİYOR
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa (İÜC) Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Acil Tıp Ana Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. İbrahim İkizceli ise bilhassa kırsal bölgelerde mantar zehirlenmesi olaylarının yaygın görüldüğünü söyledi.
Zehirlenme durumunda hastaneye çoklukla karın ağrısı, bulantı ve kusma şikayetleriyle başvurulduğunu aktaran İkizceli, bu belirtiler mantar yedikten sonra birinci 2 saat içerisinde ortaya çıkıyorsa öldürme mümkünlüğünün daha düşük, 6 saat ve sonrasında yaşanıyorsa öldürme mümkünlüğünün daha yüksek olduğunu söz etti.
“EĞER HASTA KARACİĞER NAKLİ OLMAZSA…”
Prof. Dr. İkizceli, yurttaşlar belirtilerle hastaneye gittiklerinde mantar yediklerini söylemediklerinde, zehirlenme tanısı koymakta zorlandıklarını lisana getirdi.
Vakaların en az 2-3 gün takip edilmesi gerektiğini belirten İkizceli, “Gecikmiş semptomlarda, karaciğere hasar veriyor, karaciğer yetmezliğinden karaciğer nakline kadar gidebiliyor. Şayet hasta karaciğer nakli olmazsa, mevtle sonuçlanabiliyor. Erken semptomlarda, karaciğer transplantasyonu noktasına gitme ve öldürme mümkünlüğü daha düşük” dedi.
Mantardan zehirlenmenin nasıl anlaşılabileceğine ve hadiselere uyguladıkları tedavi tekniğine ait bilgi veren İkizceli, semptomlar geç başladığında mantar zehirlenmesi ihtimaline yönelik tedavi uygulandığını anlattı.
KÜLTÜR MANTARI MUTEBER YERDEN ALINMALI
Prof. Dr. İbrahim İkizceli, kültür mantarlarında da zehirlenme riskinin az da olsa bulunduğunu belirterek, “Normalde kültür mantarının yetiştirildiği toprakların muhakkak mühlet sonra yenilenmesi gerekiyor. Şayet yenilenmezse orada zehirli mantar üreme ihtimali artıyor. Bu nedenle emniyetli yerden kültür mantarı almak lazım. İkincisi, tüm mantarlarda alerji yapma riski var. Alerji zehirlenme üzere düşünülebiliyor. Alerji de bulantı, kusma yapıyor. Ancak alerji ekseriyetle birinci 1 saat içerisinde ortaya çıkıyor” diye konuştu.
Mantar yedikten sonra zehirlenme belirtilerinin 6 saat ile 10-12 saate kadar ortaya çıktığını lisana getiren İkizceli, şu ikazları yaptı.
- “Ne kadar geç çıktıysa semptomlar o kadar öldürücü oluyor. Şayet bulantı, kusma, karın ağrısı başladıysa, ne vakit mantar yediğini doktora söylemelerinde yarar var. Zira tedavinin süratli olmasını sağlıyor. Erken periyot semptomlarıyla gelenlerde şayet hiçbir bulgu çıkmazsa yaklaşık 24 yahut 48 saat takiple taburcu edilebiliyor. Fakat geç devirde geldiyse, 72 saat takip ediliyor.
- Bu müddet içerisinde hiçbir şey çıkmadıysa taburcu edilebiliyor lakin çoklukla 24 saat sonra karaciğer işlevlerinde oynamalar başlıyor. Verdiğimiz tedaviye nazaran, örneğin penisilin tedavisine, diyaliz tedavisine verdiği karşılığa bakıyoruz. Karaciğer transplantasyonu, o da olmuyorsa mortaliteyle sonuçlanabiliyor. Karaciğer transplantasyonuna kadar gittiyse, tedavi aylarca sürebiliyor.”
