Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin akabinde on binlerce yurttaş ömrünü yitirdi Kimi yurttaşlar konutlarını kaybederken bazıları ise Tuzla travesti yakınlarını kaybetti Kaçak kontrolsüz ve dayanıksız binalar on binlerce beşere mezar oldu Yurttaşlara mezar olan birtakım binaların müteahhitleri tutuklandı
Öte yandan zelzeleden kurtulan yurttaşların haklarını nasıl arayacakları ve sarsıntı sonrasına Tuzla travestileri ait türel süreç merak edilirken Cumhuriyet hususa ait İstanbul Barosu Lideri Av Filiz Saraç ile konuştu
- Depremzedeler haklarını nasıl arayacaklar
Öncelikle bina çökmelerine ait hatalarda kanıt tespiti son derece değerli Travesti Tuzla Binadaki kusur ve kusurluların neden ve kimler olduğu kusurlarının ne olduğu ve bina çökmesinin neden meydana geldiğinin araştırılması gerekir Gerekli yerlerden örneklerin alınması ve teste tabi tutulup bina çökmesinin nedeninin araştırılması gerekiyor
- 1999 zelzelesinde 198 ölümlü bir belgenin depremzede avukatıydınız AİHM’de müracaatçı vekili olduğunuz bu evrakta hak ihlali kararı verilmişti Deneyimleriniz ışığında sarsıntı sonrası sürecin nasıl yönetildiğini düşünüyorsunuz
1999 sarsıntısında en fazla vefatın olduğu dava evrakında avukat olarak misyon yaptım Bu davayı AİHM ye müracaatçı vekili olarak taşıdık AİHM nin sarsıntıyla ilgili iki kararı vardır Bu AİHM istikametinden zelzeleyle ilgili kriter bir karardır İleride tıpkı ziyanların doğmaması açısından yönetimin kusuruna dikkat çekmek açısından da kıymetli ve yol gösterici bir karardır Acil durum ve afet idaresi konusunda afet öncesi hazırlık ve ziyan azaltma evresi dediğimiz noktada ülkemizde eksiklikler bulunduğu nettir Planlamaların yapılması çok kıymetli İmara açtığınız yerlerin gerçek olması gerekiyor Yer yapısına nazaran yerleşime açmak buna nazaran planlama ve inşaat yapılması gerekirken hasar ve ziyan azaltma dediğimiz evrelerdeki eksiklikleri göstermektedir Tıpkı biçimde 6 Şubat taki zelzele sonrası müdahale kademesindeki eksiklikler açıktı Maalesef enkazlara gerekli müdahale olamadığı için hayatta olan pek çok vatandaşımız kurtarılamadı Bu da afetin müdahale safhasındaki eksikleri göstermekteydi
HUKUKİ SÜRECIN ART PLANI
- Depremle ilgili başlatılan soruşturmalar kapsamında şu ana kadar tutuklananların büyük çoğunluğu müteahhit Sorumluluk müteahhitler ve birkaç belediye vazifelisi ile mi hudutlu
Deprem bir tabiat olayıdır Sarsıntı neden afete dönüşüyor Zira sağlıklı binalar yapmıyoruz O vakit zelzelede meydana gelen can ve mal kayıplarının nedeni ve kusurlularının araştırılmasında binaların imal sürecini incelememiz gerekiyor Yer seçiminden imar planlamalarından ruhsatlandırılmasından projelerinin yapılmasından imalat etabından denetleme evresine sonrasında binalarda yapılan değişiklikler üzere süreçlerin farklı başka irdelenmesine muhtaçlık var Bina üretimi sürecinde zelzelede can ve mal kayıplarına neden olan kusurluların araştırılmasında aslında tek sorumlu olmadığı görülür Bir sorumlular zinciri vardır Hakikaten 6 Şubat ta yaşadığımız sarsıntıda 72 saat dediğimiz can kayıplarının olmaması için müdahale edilmesi gereken bu çok değerli süreçte müdahalelerin son derece yetersiz olduğunu gördük Onun için artık afetlerin kusur ve kusurlularının araştırılmasında afete açık bir ülke olduğumuz bilindiği için bu hazırlıkların yapılmaması önlemlerin alınmaması afet anında müdahalelerin neden kâfi halde yapılmadığı uygunlaştırma çalışmaları dediğimiz evrede eksiklikler olursa bu eksikliklerin de sorgulanmasına gereksinim vardır Evet mütehhitlerin sorumluluğu da birçok sefer vardır Fakat planlamadan itibaren bina üretimindeki tüm süreçteki kusurluların ve kusurlarının araştırılması gerekir 1999 sarsıntısını yaşamamıza karşın 24 yıl sonra hala zelzelenin afete dönüşmesinde yönetimin hazırlık ziyan azaltma müdahale evrelerindeki tüm eksikliklerinin de artık irdelenmesi soruşturulması gereklidir
- Sorumlular zincirindeki her bir sorumlu TCK da yer alan hangi cürümlerden yargılanacak
1999 sarsıntısında 2005 yılından evvelki Türk Ceza Kanunu TCK yürürlükteydi Evvelki TCK da 383 husus dediğimiz bir unsura nazaran ceza verilmekteydi Bu da birden çok vefatın olduğu hallerde 5 yıla kadar mahpus cezasıydı 2005 yılında TCK değişti ve yeni hususlar geldi Yeni düzenlemede yalnızca bina çökmesine ait de hususlar bulunuyor Can kaybı ve yaralanmaların olduğu durumlarda ise öldürmeye yahut yaralamaya sebebiyet vermeye ait hususlar uygulanmakta Yeniden TCK ya mümkün kasıt ve şuurlu taksir dediğimiz ağırlaştırıcı haller getirildi
- Süreç nasıl ilerliyor
99 sarsıntısı ile kıyasladığınız vakit maalesef yaşanan sarsıntı daha da büyük alana yayılmış bir sarsıntı Kanıt tespitlerinin büsbütün ve gerektiği üzere yapılıp yapılmadığının tespitiyse soruşturma ve yargılama evrelerinde anlaşılacaktır kanısındayım Yargı büyük alana yayıldığı gerekçesiyle ya da yönetim bu soruşturmaların yapılmaması ya da eksik yapılması için bu mazeret oluşturmaz Yargı gereken yargılamaları soruşturmaları yapmak zorundadır Soruşturmaların tüm kanıtlar toplanmış formda iddianame tanzim edilerek davanın o haliyle açılması ve yargı sürecinin süratli olması değer taşımaktadır İstanbul Barosu üyelerinin de ortalarında olduğu pek çok barodan meslektaşlarımız da sarsıntıdan ziyan gören vilayetlere giderek bu tespitlerin yapılması için çalışmalar yaptılar Zira bina çökmelerine ait kabahatlerde kanıtın tespiti bilhassa birinci günler yapılacak tespitler son derece değer taşımaktadır
BİNLERCE BİNA VAR
- İskanı ya da tapusu olmayan çok sayıda bina da var İskanı olmayan konutlarda oturan ve meskeni ziyan gören bu vatandaşların izleyeceği tüzel yol ne olmalı
İdare tarafından ya da yurttaşların başvurusu ile buralar gezilerek hasar durumları tespit ediliyor Bu binaların varlığı zelzele öncesinde de biliniyor Yalnızca iskanı yok diye o bina yokmuş üzere türel sonuçlardan bahsedilmez Zati Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi AİHM nin kamuoyunda Hekimbaşı Çöplüğü Davası olarak bilinen davada kaçak yapılarla ilgili de verilmiş kararı vardır Kararda Siz yönetim olarak kaçak binaları yıkmamışsanız gerekli kontrolleri yapmamışsanız bundan doğan ziyanlardan sorumlu değilim diyemezsiniz denilerek müracaat hakkında hak ihlali kararı verilmiştir Bugüne kadar iskanı yoksa gerekli kontrolleri yapmamışsan ve vatandaş da oturmaya devam etmişse siz de imar barışı üzere birtakım teşvik edici yasalar çıkarmışsanız daha sonra devlet olarak Bunlardan dolayı doğan ziyanlardan yükümlü değilim diyemezsiniz Ülkemizdeki binaların bu durumda olmasından pek çok kurum sorumlu İmar barışı dahil tüm imar affı maddelerinin çıkarılmasında siyasalların sorumlulukları vardır 1959 dan beri imar afları daima seçim materyali yapılmaktadır Oy uğruna vatandaşlarımızın can güvenliği riske atılmaktadır
- Deprem bölgesinde Baro olarak ne cins çalışmalar yürüttünüz Siz de bölgeye gittiniz incelemelerinizden bahseder misiniz
Depremin meydana geldiği 6 Şubat ta fevkalâde idare konseyi toplantısı yaptık ve Afet Hukuku ve Uyum Merkezi ni kurduk Afetlere açık ülkeyiz Baro olarak da afet hukukunun düzenlenmesi ve geliştirilmesini hukuka ve topluma dair misyonumuz olarak görüyoruz Zelzele takviye masası sarsıntı hukuksal dayanak zelzele ve çocuk zelzele ve bayan masalarımız çalışmakta Zelzelenin birinci gününden itibaren sarsıntı takviye masamız bünyesinde meslektaşlarımızdan tıpkı ve nakdi yardım topladık Zelzele bölgesinde ziyan gören barolarımıza ulaştırdık Adliyelerde kan bağışı çalışmaları düzenledik 6 Şubat ta TBMM ye tüm partilerin küme başkanvekilliklerine yazı vererek yasal mühletlerin kanunen durması için unsur eklenmesini istedik HSK ya yazı göndererek zelzeleden etkilenen vilayetlerdeki avukatların mazeretli sayılmalarını istedik
SUÇ DUYURUSUNDA BULUNDUK
12 Şubat’ta sarsıntı nedeniyle yıkılan her türlü binanın imalinde ve kontrolünde sorumluluğu bulunanlar hakkında cürüm duyurusunda bulunduk Sarsıntıdan etkilenen vilayetlerdeki vatandaşların ve avukat meslektaşlarımızın yararlanması için 14 Şubat ta Deprem Hukuku Rehberi yayımladık Çocuk Hakları Merkezimiz afetten etkilenen çocuklar için faaliyetler yürütmüştür Zelzeleden etkilenen bölgelerden gelen avukat arkadaşlara da her bahiste yardımcı olmaya çalışıyoruz Sarsıntı bölgesine şu ana kadar 6 küme halinde toplam 140 avukat arkadaşımız kanıt tespiti ve yardım konusunda bölgeye dayanak için gitti 12 Şubat ta zelzele bölgesine hareket ettik Malatya Adıyaman Kahramanmaraş Gaziantep ve Hatay’da incelemelerde bulunduk Barolarımızı ve bölgede hukuksal dayanak ve yardım için çalışmalara dayanak olan meslektaşlarımızı ziyaret ettik Zelzele bölgesinde Barolarımızın nezaretinde Baro merkezimizde Adliyelerde bulunduğu yerlerde canla başla çalışan İdare Heyetimize komisyonlarımıza merkezlerimize ve tüm meslektaşlarımıza çok teşekkür ediyorum Sarsıntı bölgesinde birinci hafta gezdiğimiz vakit zelzelenin çok geniş alana yayıldığını gördük Barınma muhtaçlığı son derece kıymetli Yurttaşların STK ların ve meslek örgütlerinin dayanışması görülüyor Fakat bu süreçte yönetimin üzerine düşen vazifesi yapamadığı da anlaşılıyor Bilhassa sarsıntının birinci günlerinde kurtarmaya yönelik çalışmalar başta olmak üzere müdahalenin vaktinde gerçek formda yapılamamış olmasının eksiklikleri esasen anlaşılıyor Ayrıyeten 8 Mart ta da Hatay a gittim Orada da çadırkentteki bayanları ziyaret ettim Artık barınma gereksiniminin ivedilikle giderilmesi gerekiyor Bir an evvel sağlıklı bir kentleşmeye uygun halde konutlar yapılmalıdır Geçmişte pek çok afet sonrasında konutların imalindeki etaplarda son derece gecikmeler olduğu gözlemlendi Bu zelzelede ve sonrasında bu türlü bir gecikmenin yaşanmaması gerekir Birebir vakitte psiko sosyal takviye çok değerli
