İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat PMI (Satın Alma Yöneticileri Endeksi) anketinin Eylül 2022 periyodu sonuçları açıklandı. Eşik bedel olan 50’nin üzerinde ölçülen tüm sayıların bölümde güzelleşmeye işaret ettiği anket sonuçlarına nazaran, manşet PMI üst üste yedinci ay eşik bedel 50’nin altında kalarak imalat dalının performansında bozulmanın sürdüğünü gösterdi. Ağustos ayında 47,4 olan PMI eylülde 46,9’a geriledi ve yavaşlamanın üçüncü çeyrek sonunda daha bariz hale geldiğine işaret etti.
Anket iştirakçilerinden gelen bildirimlere nazaran, kırılgan talep şartları ve enflasyonist baskılar Eylül ayında hem üretim hem de yeni siparişlerde yavaşlamaya yol açan temel faktörler oldu. Toplam yeni siparişler aylık bazda son bir yıl boyunca sürat kaybederken, üretimde ise yavaşlama eğilimi 10 ayı geride bıraktı. Yeni ihracat siparişlerinde ise bilhassa Avrupa’dan kaynaklanan talep zayıflığına bağlı olarak düşüş gözlendi.
İSTİHDAM 28 AYDA BİRİNCİ SEFER AZALDI
Girdi maliyetleri keskin formda artmaya devam ederken, birçok firma doğalgaz ve elektrik başta olmak üzere güç fiyatlarındaki yükselişin enflasyonda belirleyici olduğunu tabir etti. Tekrar anket iştirakçilerine nazaran ham unsur maliyetlerindeki artış ve liradaki kıymet kaybı da girdi fiyatlarının yükselmesinde tesirli oldu. Enflasyon ağustos ayına nazaran hızlanmasına karşın Covid-19 salgınının birinci dalgasından bu yana ikinci en düşük seviyede kaydedildi. Benzeri bir tablo, firmaların maliyet artışlarını alıcılara yansıtması nedeniyle sonuncu eser fiyatlarında da gözlendi.
Eylül ayında iş yükündeki hafifleme ve istekli istifalara bağlı olarak istihdam son 28 ayda birinci defa azalma kaydetti. Talepteki geri çekilme ve fiyat gelişmeleri ise girdi alımları ve girdi stoklarında düşüş yaşanmasına neden oldu.
ÜRETİMİN ZAYIFLAYACAĞINA İŞARET
Öte yandan, yeni siparişlerdeki zayıflık münasebetiyle satılmamış eser ölçüsünün artması, firmaların son eser stoklarında da yükselişe yol açtı. Üretim sonrası stoklar üst üste beşinci ay artış gösterdi ve kelam konusu artış Şubat 2012’den beri en yüksek süratte ölçüldü.
İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat PMI anket dataları hakkında değerlendirmede bulunan S&P Küresel Market Intelligence İktisat Yöneticisi Andrew Harker, şunları söyledi:
“Hem iç piyasada hem de yurt dışında (özellikle Avrupa) devam eden güçlü talep şartları nedeniyle eylül ayı PMI dataları Türk imalatçıları açısından pek olumlu bir tablo sunmadı. Yeni siparişlerde devam eden yavaşlama istihdamı etkiledi ve firmalar salgının birinci dalgasından bu yana birinci defa çalışan sayısını azalttı. İmalatçıların sonuncu eser stoklarında süregelen artış, üretimin önümüzdeki aylarda zayıf seyredebileceğine işaret ediyor.”
10 BÖLÜMÜN TAMAMINDA YENİ SİPARİŞLER YAVAŞLADI
İstanbul Sanayi Odası Türkiye Sektörel PMI raporuna nazaran eylülde 10 kesimin tamamı yeni siparişlerde yavaşlama kaydetti. Düşüşün en sert yaşandığı bölümün dokumacılık olmasına karşılık, en ölçülü ivme kaybı besin üreticilerinde gerçekleşti. Öte yandan, yeni ihracat siparişleri neredeyse tüm dallarda yavaşlarken, yalnızca kara ve deniz taşıtlarında gözlenen yatay seyir, 10 kategorinin tamamında bozulma olmasını önledi.
Yeni siparişlerdeki zayıflık, eylül ayında birçok dalın üretimini azaltmasına yol açtı. Üretimini artıran tek bölüm, iki aylık daralmanın akabinde toparlanan dokuma oldu. Üretimdeki en keskin yavaşlama ise metalik olmayan mineral eserler bölümünde kaydedildi.
Anket kapsamında takip edilen 10 bölümden beşi Eylül’de istihdamını artırırken, en güçlü artış ağaç ve kağıt eserleri kesiminde gerçekleşti. Dokumacılık eserleri ise yeni siparişlerdeki tabloyla paralel olarak istihdam hacminde de en bariz düşüşün yaşandığı bölüm oldu.
Son aylarda gevşeme eğilimi gösteren girdi maliyetleri enflasyonu üçüncü çeyreğin sonunda yine genel bir artış kaydetti. Enflasyonun Ağustos ayına nazaran sürat kestiği tek kesim kimyasal, plastik ve kauçuk eserleri oldu. Buna rağmen, takip edilen bölümlerin yarısında son eser fiyatları enflasyonu yükseldi. Yeni siparişlerin tüm kesimlerde yavaşlaması sonucu, firmaların satılmamış kesin eser stoklarında birikim gözlendi. Üretim sonrası stoklar dört kesimde arttı ve en besbelli artış dokuma bölümünde gerçekleşti.
Öte yandan, en son eser stoklarında görülen yükseliş üretim öncesi stoklar için geçerli değildi. Girdi alımlarındaki genel düşüşe bağlı olarak 10 bölümün tamamında girdi stokları azaldı. Satın alımlardaki en keskin düşüş, firmaların yeni siparişlerdeki zayıflamaya ahenk sağladığı dokumacılık dalında kaydedildi. Tedarikçilerin teslimat mühletleri eylül ayında uzamaya devam ederken en bariz gecikmeler kimyasal, plastik ve kauçuk bölümünde gözlendi.
