Halk komiği ismiyle da tanınan, orta oyunu ve tuluat sanatkarı Dümbüllü, II. Abdülhamid’in silahşörlerindan Zeynel Abidin Efendi ile Fatma Azize Hanım’ın oğlu olarak 1897’de Üsküdar Süleymanağa Mahallesi’nde doğdu.
İSMAİL DÜMBÜLLÜ’NÜN SANAT YAŞAMI
Sanatçı, Üsküdar İttihat-ı Terakki Mektebi’ni bitirdikten sonra askeri ortaokuluna başladı fakat tiyatro merakı yüzünden üçüncü sınıfta ayrıldı.
Önceleri amatör olarak Karagöz Hüseyin’in sahnesinde oynayan Dümbüllü, profesyonel oyunculuğa ise Kel Hasan’ın tiyatrosunda sahneye çıkarak başladı. Özgün ses tonu, saf görünüşü ve sempatik mimikleriyle izleyicilerin gönlünde yer edinen sanatçı, 30 yaşına kadar Kel Hasan’ın yanında çalışarak tuluat geleneğini öğrendi.
Başarılı oyuncu, Kavuklu Hamdi, Naşid, Abdi, Küçük İsmail ve Abdürrezak üzere periyodun ünlü orta oyuncularıyla çalıştı.
DÜMBÜLLÜ İSMİ NEREDEN GELİYOR?
“Dümbüllü” ismini Dümbüllü isimli kantodan alan sanatçı, yaptığı bir açıklamada şunları söylemişti:
“Peruz Hanım vardı kantocu, Samran’dan önce. Bu Peruz Hanım o vaktin en birinci kantocusuydu. Beste yapar, güftesini de kendisi yazardı. Dümbüllü diye bir kanto söylerdi. Buna bir gazel ek ederek söylemeye başladım. ‘Dümbüllü, Dümbüllü, Gabarala, mabarala Dümbüllü’ diye oynardık. Böylelikle Dümbüllü ismi üzerimde kaldı.”
OPERETLERDE DE ROL ALDI
İsmail Hakkı Dümbüllü, Tevfik İnce ile kendi topluluğunu kurarak, 1928’de Direklerarası’ndaki Hilal Tiyatrosu’nda perdelerini açtı, 1933’ten sonra ise Anadolu turnelerine çıktı.
“Ayşem”, “Cebe Gitti”, “Bülbül” isimli operetlerde de oynayan sanatçı, Naşid Özcan’ın vefatının akabinde klâsik tiyatronun en ünlü ismi oldu ve orta oyunu geleneğini tek başına sürdürdü.
Usta sanatçı, 1967’de verdiği bir röportajda, orta oyununun zorluklarına ait, “Bakmayın siz zamane züppelerinin orta oyununa dudak bükmelerine. Orta oyunu, insanı sahne oyunundan çok hem de pek çok yorar. Perdesi yoktur, kapanmaz, dinlenemezsin. Dekoru yoktur, gerisine saklanamazsın. Üstelik sahne oyununda sıra o denli habire dönüp dolaşıp sana gelmez. Vakit zaman sahnede hiçbir şey söylemeden uzun uzadıya oturduğun olur.” tabirlerini kullanmıştı.
Yaşadığı periyotta halk tiyatrosuna yönelik önemli tenkitlerde de bulunan Dümbüllü, “Şimdi halk tiyatrosu dedikleri şeyi görmek için ihtiyarlık, hastalık demem, yollara düşerim. Aman efendim nerede bizim vaktin halk tiyatrosu, nerede bu. Şimdikilerin işi gücü hükumete taş atmak, o kadar. Bir öncekiler için söylediklerini, isim değişikliği yapıp tekrarlıyorlar. Sonra da buna halk tiyatrosu diyorlar.” değerlendirmesinde bulunmuştu.
İSMAİL DÜMBÜLLÜ’NÜN SİNEMA KARİYERİ
İsmail Dümbüllü, 1947’de sinemaya adım attı. Sanatçı, 1947’de “Dümbüllü Memiş”, 1948’de “Dümbüllü Macera Peşinde” ve “Keloğlan” sinemalarında başrol oynadı, 1950’de “Harman Sonu”, 1952’de “İncili Çavuş”, 1951’de “Ne Sihirdir Ne Keramet” ve “Sihirli Define” isimli sinemalarda ününü pekiştirdi.
Kel Hasan’dan orta oyunu konusunda öğrendiklerini kendi kişiliğiyle sentezleyerek oluşturduğu “Dümbüllü tarzı”nı hem sahnede hem de perdede sergilemeyi sürdüren İsmail Dümbüllü, 1953’te “Kırk Gün Kırk Gece”, 1954’te “Mihrimah Sultan”, 1956’da “Dümbüllü Tarzan” sinemalarında oynadı.
Dümbüllü, sinemalarında, ustalarına hürmet niteliğinde, “Kavuklu Hamdi’den Kel Hasan’a, Manakyan’dan Naşit’e, Peruz Hanım’dan Samran’a kadar, işte geldik gidiyoruz. Bundan sonra gülüp eğlenirken bizi de ortada bir hatırlayın. Haydi Allah’a ısmarladık.” repliğine yer verdi.
Hocası Kel Hasan Efendi’nin orta oyununu temsil eden kavuğunu ve tuluat sanatının simgesi kabul edilen fes ve kavuğunu ustasından devralan Dümbüllü, 1968’de kavuğunu tiyatro ve sinemada canlandırdığı başarılı karakterlerle büyük beğeni kazanan Münir Özkul’a devretti. Jübilesini yaparak tiyatroyu bırakan sanatçı, sanattan kopmayarak vakit zaman sahneye çıkmayı ve radyo oyunlarında yer almayı sürdürdü.
İSMAİL DÜMBÜLLÜ EVLİ MİYDİ?
İsmail Dümbüllü , Feriha Dümbülllü ile evliydi. Çiftin, İpek ve Serpil isminden 2 kızı var.
İSMAİL DÜMBÜLLÜ KAVUĞU KİMDE?
Tiyatro oyuncuları ortasında klâsik bir merasimle devredilmeye devam eden kavuğu, 1989’da Ferhan Şensoy, 2016’da Rasim Öztekin, 2020’de ise Şevket Çoruh devraldı.
Tuluata dayanan orta oyunun, son değerli temsilcisi sayılan Dümbüllü ismine, Karagözcüler ve Ortaoyuncular Derneği’nin 1980’de koyduğu “En Başarılı Güldürü Sanatçısı” mükafatını birinci kere Münir Özkul, 1987’de ise Suna Pekuysal aldı.
Geçirdiği trafik kazasından bir ay sonra 5 Kasım 1973’te hayatını kaybeden sanatçı, Üsküdar’da Karacaahmet Mezarlığı’na defnedildi.
İSMAİL HAKKI DÜMBÜLLÜ’NÜN OYNADIĞI FİLMLER
“Kızılırmak-Karakoyun”, “Kılıbıklar”, “Dümbüllü Macera Peşinde”, “Keloğlan”, “Sihirli Define”, “Harman Sonu Dönüşü”, “Ne Sihirdir Ne Keramet”, “İncili Çavuş”, “Dümbüllü Sporcu”, “Vur Patlasın Çal Oynasın”, “Yıldızlar Revüsü”, “Kırk Gün Kırk Gece”, “Canlı Karagöz”, “Nasreddin Hoca ve Timurlenk”, “Dümbüllü Tarzan”, “Bayram Gecesi”, “Fındıkçı Gelin”, “Şeytan Mayası”, “Gol Hükümdarı Cafer”, “Ekmek Parası”, “Temem Bilakis”, “Nasreddin Hoca”, “Serseri Aşık”, “İstanbul Kazan Ben Kepçe”, “Kanlı Nigar”, “Afacan Küçük Serseri”, “Nasreddin Hoca”
İSMAİL HAKKI DÜMBÜLLÜ’NÜN ÖLÜMÜ
Geçirdiği bir trafik kazasından sonra 5 Kasım 1973’te 75 yaşına öldü. Cenazesi, 30 Ekim 1973 tarihinde açılan Boğaziçi Köprüsü üzerinden geçirilen birinci kişi olan Dümbüllü Karacaahmet Mezarlığı’na defnedilmiştir.
