“Beni yere yatırdılar ve bir polis postalını sırtıma bastırdı. Karnımı tekmeledi, ellerimi bağladı, beni kollarımdan kaldırıp, bir minibüsün içine attı.”
Geçen hafta başşehir Tahran’ın merkezinde gözaltına alınan 51 yaşındaki Meryem, İran güvenlik güçlerinin kendisini ele geçirdiği anı bu türlü anlatıyor.
Ahlak polisi tarafından, başörtüsü kurallarını ihlal ettiği iddasıyla 16 Eylül’de tutuklanan 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin vefatından sonra İran’da şovlar devam etti.
Polis, Amini’nin gözaltı sırasında doğal nedenlerden öldüğünde ısrar ediyor, lakin ailesi polisin kızlarını bir jopla dövdüğünü ve başını polis aracına vurduklarını savunuyor.
Bu ortada, genelde bayanların başını çektiği, zarurî başörtüsü kurallarına karşı çıkan aksiyonlar, kısa müddette İslam Cumhuriyeti ve rejimin kendisine muhalif protestolara dönüştü.
80’den fazla kentte çatışmalar çıktı.
‘ACIMASIZ’ TUTUKLAMALAR
Ülke genelinde internet temasındaki kesintilere rağmen, İran’da güvenlik güçlerince tutuklanan hareketçilerin imgeleri, toplumsal medyada yayınlanmaya devam etti.
Gerçek ismini açıklamadığımız Meryem “Durum o görüntülerde gördüklerinizen çok daha makûs. Kumandanlardan birini askerlere acımasız olma buyruğu verirken duydum. Bayan vazifeliler de en az bu kadar makûs. Bir tanesi bana tokat atıp, İsrail casusu ve fahişe olduğumu söyledi” diyor.
BBC, üst seviye güvenlik güçlerinin, “protestoculara acımama ve onlara ateş etme” buyruğu verdikleri” görüntüler gördü.
BBC’nin teyit ettiği görüntülerde ayrıyeten güvenlik güçlerinin eylemcilere gerçek mermilerle ateş açması ve yakalayabildiklerini tutuklamaları da görülüyor.
Protestolardaki meyyit sayısı her geçen gün artarken, yetkililer hareketlerin başından bu yana tutuklananların sayısını pek paylaşmadı. Fakat kuzeydeki Mazandaran bölgesinin başsavcısı, hareketlerin birinci 10 gününde en az 450 eylemcinin tutuklandığını söyledi.
İnsan hakları örgütlerine göreyse, ülke genelinde binlerce hareketçi daha gözaltına alındı.
İran’daki büyük bir kentten genç protestocu Sam “Bir güvenlik görevlisini itip, kaçmaya çalıştım lakin çabucak sonra bir ikincisi ve üçüncüsü geldi. Birkaç saniye sonra 15 güvenlik vazifelisi beni zalimce dövüyordu” dedi.
Sam şöyle devam etti:
“Kanın tadını ağzımda ve şok tabancasının darbesini de bedenimde duyuyorum. Beni yere yatırdılar, kollarımı arttan, ayaklarımı da ayakkabımın bağcıklarıyla bağladılar”
“Bir noktada askerlerden biri sol gözüme tekme attı ve öteki gözaltıları tuttukları noktaya götürdü.”
‘KORKUSUZ’ GENÇ KIZLAR
Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, şu anda İran’daki 31 bölgenin birçoklarına yayılan protestolarla “kararlılıkla başa çıkılacağını” söyledi.
Birçok hareketçi Reisi’yi 1980’de siyasi mahkumların kitlesel idamlarındaki rolüyle hatırlıyor.
Sam “Beni ve öbür tutukluları bir buçuk saat boyunca üst üste, otobüste yere yatırdılar. Reisi’nin siyasi mahkumların infazındaki rolünü düşünüyordum ve aslında yeşil ışığı yakmış olduğundan, bir an beni de infaz edebileceklerini düşündüm” diyor.
Cumhurbaşkanının, çatışmalar sırasında göstericilerin infaz edilmesi buyruğunu verdiğine dair rastgele bir delil yok.
Ancak, Meryem ve öteki tutuklu aksiyoncuları büyük bir İran İhtilal Muhafızları (IRGC) üssüne götüren minibüste protestolar başladı.
“Minibüste benimle birlikte öteki kızlar da vardı lakin çok daha gençtiler. Cüretlerini gördüğüm vakit kendimi toparladım. Bana yardım etmeye başladılar.”
“Bağırıp, görevlilerle dalga geçiyorlardı. Bu jenerasyon benimkinden farklı. Korkusuzlar.”
BBC Farsça’nın teyit ettiği birçok fotoğraf ve görüntüde, Tahran’ın kuzeyindeki berbat şöhretli Meskenin Hapishanesi’nin önünde uzun kuyruklar görülüyor.
Tutuklanan hareketçilerin aileleri, kayıp ya da gözaltındaki yakınnlarından haber almak ya da kurallı salıverilmeleri için evrak getirmeleri istendiğinden bekliyor.
Aile üyelerinden biri BBC’ye yaptığı açıklamada, yetkililerin ailesini tutuklamayı kamuoyuna açıklamaktan kaçınmaları, aksi taktirde “durumlarının kötüleşeceği” tehdidinde bulunduğunu anlattı.
Ancak bütün gözaltılar büyük gözaltı merkezlerine götürülmüyor. Birçoğu küçük polis karakollarında ya da birçoklarını halkın bilmediği IRGC’ye ilişkin öteki yerlerde tutuluyor.
Meryem “Küçük bir polis karakoluna götürüldük. Bu kadar çok kişinin sürecini yapmaya hazır değillerdi. Ben de dahil en az 60 bayanı küçük bir odaya doldurdular. Yan yana duruyorduk, oturamıyor, hareket edemiyorduk.” diye anlatıyor.
“Tuvaleti kullanamayacağımızı ve acıkırsak da kendi dışkımızı yememizi söylediler.”
“Neredeyse bir gün geçtikten sonra, odanın içinde bağırdık ve durumu protesto ettik. Sessiz olmazsak bize tecavüz edecekleri tehdidinde bulundular.”
GENÇ AKSİYONCULAR ‘MORALLERİ YÜKSEK TUTUYOR’
İran’ın güneyindeki kentlerden birinde tutuklanan bir bayan aksiyoncu de, bayan güvenlik vazifelilerinin bile mahkumları tecavüzle tehdit ettiğini anlattı.
Feriştah (gerçek ismi değil) “Gözetim merkezinde bizi kayıt altına alan misyonlu adımı sordu ve bana fahişe dedi. Şikayet ettiğimde de, devam edersem kardeşlerinden birini (erkek gardiyanlar) üzerime salacağını söyledi” diyor.
Tahran’daki büyük bir nezaret merkezinde tutulan Behzad da “Küçük bir odada 80 bireyden fazlasını tuttular. Acıdan öfke içindeydik” diyor.
“Cep telefonlarımıza el koydular ve protestolarla ilgili rastgele bir haber paylaşmış mıyız diye bakmak için fotoğraflarımıza, görüntülerimize ve iletilerimize baktılar. Paylaşmışsak belgemize ekliyorlar.”
“Ertesi sabah bir yargıç geldi ve bizimle buluştu. Suçlamaları düşürdüler ve gençlerin birçoklarını hür bıraktılar.”
“Ama yargıç yetişkinlere kısa sorular sordu ve mukadderatımıza o kısa süren mahkemede karar verdi”
Behzad kendisiyle birliket gözaltına alınanların yüzde 10 kadarına yönelik suçlamaların düşürüldüğünü ve hür bırakıldığını, geriye kalanlarınsa duruşma tarihi belirlenene dek kurallı salıverildiğini anlattı.
Tahran’da iki gün boyunca gözaltında tutulan bir hareketçi ise “düşmanlığa” rağmen, gözaltındaki gençlerin “morallerini yüksek tutmaya çalıştığını” söylüyor.
“25 yaşın altındaki hareketçilerle birlikteydim. Kimileri 25’inden ufaktı. Kimilerinin yüzünde kan vardı ancak gülümsüyor, sobbet ediyor, şakalaşıyorlardı.
“Biri de benden gülümsememi istedi ve haklı olduğumuz için muzaffer olduğumuzu söyledi.”
