İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) tarafından 21. defa düzenlenen Filmekimi heyecanla beklenen dopdolu programıyla 7-16 Ekim tarihlerinde İstanbul’da sinemaseverlerle tekrar buluşuyor.
Merakla beklenen bol ödüllü sinemaları izleyiciyle buluşturacak Filmekimi’nin biletleri 4 Ekim’de satışa çıkıyor.
İşte merakla beklenen Filmekiminin toplumsal, etnik, politik ve dini temalı sinemaları…
Aİ
* 2022 Cannes Heyet Mükafatı, Sinema Müziği Ödülü
Usta Polonyalı sinemacı Jerzy Skolimowski, yedi yıl ortadan sinemaya süper bir dönüş yaptı ve hüzünlü bir eşeğin kocaman gözlerinden dünyanın halini beyazperdeye aktardı. Polonya’da bir sirkte doğan Aİ’nin başkahramanı hayat yolunda hem uygun hem makus beşerlerle karşılaşıyor; mukadderat onu hem felaketlerle hem sınırsız memnunlukla sınıyor, fakat o her şeye karşın masumiyetini hiç kaybetmiyor.
Bugüne dek kendisini ağlatabilen tek sinema olan Robert Bresson’un 1966 klasiği Au Hasard Balthazar / Rastgele Balthazar’dan esinlenen Skolimowski, bu duygusal, şiirsel, çağdaş meselin başrolündeki eşekler için şöyle diyor: “Eşekler yumuşak, narin, saygılı, kibar, sadıklar. Anı tabanına kadar yaşıyorlar. Asla kendilerini beğenmiş değiller, eksiksiz oyuncular”. Aİ, Skolimowski’nin bu içten hayranlığını izleyicilere ince bir sızıyla geçiriyor. Aİ, Polonya’nın Oscar adayı olarak açıklandı.
AİLE BAĞLARI
En derin sevgi, en derin nefret… 2022 Cannes Sinema Festivali’nde prömiyerini yapan son sinemasında Fransız direktör Arnaud Desplechin, kendince çok teorik bir soru üzerinde duruyor: Nefretin, yani sevginin öbür yüzünün bir sonu var mıdır? Nefret nasıl kurutulur? Sinemanın başkarakterleri, ellilerinde iki kardeş. Alice oyuncu, Louis ise öğretmen ve şair. Alice yirmi yıldır kardeşinden nefret edegelmiş.
Yıllardır hiç görüşmemişler, tesadüfen karşılaşsalar da Alice Louis’yi görmezden gelip ondan uzaklaşmış. Ancak anne-babaları feci bir kaza geçirdiklerinde iki kardeş hem görüşmek hem de birlikte vakit geçirmek zorunda kalacaklar. Parlak oyuncu takımı ve akıllara kazınacak duygusal yoğunluğuyla Aile Bağları, Desplechin’in evvelki filmleri Un conte de Noël / Bir Noel Masalı ile Rois et reine / Hükümdarlar ve Kraliçe’den birtakım hikayeleri ödünç alıyor. Ailenin soyadıysa direktörün birden fazla sinemasında olduğu üzere Vuillard.
AKDENİZ ATEŞİ
* 2022 Cannes En Uygun Senaryo–Belirli Bir Bakış
Ev alma komşu al derler. Velid’in densiz komşusu Celal’le arkadaşlığı da bu kelamı doğruluyor, bir manada. Karısı ve çocuğuyla Hayfa’da yaşayan Velid, hayallerini gelecekte muharrir olmak üzerine kurmuştur, bir yandan da aşikâr etmese de kronik depresyonun pençesindedir.
Velid daima huzursuzluk yaratan, tuhaf, ortada ürkütücü, mafyacı komşusu Celal ile bir biçimde yakınlaşır. Birlikte geçirdikleri vakit arttıkça kentte attıkları çeşitler, uğradıkları yerler git gide tuhaflaşacak, Velid’in küçük hesapları kendisini uygunca karanlık bir batağa çekecektir. Birinci sineması Omor shahsiya / Şahsî Meseleler’de olduğu üzere İsrail’de yaşayan Filistinlilerin bastırılmış kimliklerini, hayal kırıklıkları ve ruhsal çöküntülerini ele alan direktör Maha Haj, Filistin’in Oscar adayı olan Akdeniz Ateşi’nde tekrar kendine has melankolisiyle özgün mizah hissini muvaffakiyetle yansıtıyor.
ARMAGEDDON TIME
Usta direktör James Gray’in Cannes’da dünya prömiyerini yapan son sineması, aile bağlarının sağlamlığı, arkadaşlığın karmaşık tabiatı ve “Amerikan Rüyası”nın jenerasyonlar uzunluğu kovalanmasına dair son derece ferdî bir öykü anlatıyor. Gray’in 1980’lerde New York’un Queens bölgesinde geçen kendi çocukluğundan anekdotlar içeren sinema, ikisi de kendi kişiliklerini bulma gayretinde, biri Yahudi biri siyah iki küçük çocuğun yakın arkadaşlığı ekseninde siyasal belirsizliğin karar sürdüğü bir devri merceğine alıyor.
Olabildiğince şahsî, acı-tatlı, içten, alabildiğine duygusal ve dokunaklı Armageddon Time, parlak takımındaki oyuncuların zihinlere kazınacak performanslarıyla da büyük övgü topladı. Little Odessa, The Yards, We Own the Night, Two Lovers, The Immigrant, The Lost City of Z ve en son İsim Astra sinemalarını izlediğimiz James Gray, şöyle diyor: “Ailem ve hayatımın o periyodu hakkında bir şeyler yapmak istemiştim. Sevdiğim sinemalara tutkumu yine keşfetmenin de bir yolu oldu benim için.”
CENNETTEN GELEN ÇOCUK
* 2022 Cannes En Âlâ Senaryo, François Chalais Ödülü
Bilimkurgu animasyon Metropia’nın direktörü, Tarik Saleh, bol ödüllü 2017 polisiye sineması The Nile Hilton Incident / Gizemli Cinayet’in izinde tekrar Mısır siyasetinin karanlık dehlizlerine dalıyor. Cennetten Gelen Çocuk, Mısır’ın ve Sünni İslam dünyasının klâsik olarak en güçlü dini merkezlerinden El Ezher üniversitesine öğrenci olarak kabul edilen, bir balıkçının oğlu olan Adem’i izliyor.
Üniversitenin başındaki, nüfuzu sonları aşan Büyük İmam, tüm öğrencilerin önünde birdenbire hayatını kaybedince Adem kendini cinayet ve entrikalarla örülmüş bir casusluk ağının tam göbeğinde buluyor–kendisi hiç istemese de, Büyük İmam’ın yerinin boşalmasıyla Mısır’ın en güçlü siyasal ve dini odaklarının acımasız güç uğraşında kıymetsiz biri olarak çok değerli bir rol oynayacağını fark ediyor. Mısır’da çekilemediği için büyük kısmı İstanbul’da çekilen ve İsveç’in Oscar adayı ilan edilen Cennetten Gelen Çocuk paranoya, ikiyüzlülük, yozlaşma ve inancın ön planda olduğu, sürükleyici bir politik tansiyon.
HAYVANLAR
* 2022 San Sebastian İzleyici Ödülü
2022 Cannes’da eleştirmenlerin dikkatini en çok çeken sinemalardan Hayvanlar, Boorman ile Peckinpah’ı anımsatsa da günümüz beşerinin korkularıyla oynayan sürprizli anlatısıyla kentten taşraya yerleşmek isteyenlerin yüreğine derin bir kuşku yerleştirecek. Sinema, Galiçya’nın içlerinde bir köye yerleşen Fransız bir çifti izliyor.
Metruk yapıları tamir edip yaşanır hale koyan, zerzevat yetiştirerek tabiatla uyumlu, sakin, huzurlu bir hayat sürdüren Vincent ile Olga ne yazık ki köy sakinleriyle pek de ahenk içinde değildir. Ekolojik münasebetlerle köye bir rüzgâr gücü santrali kurulmasına itiraz ettiklerinde komşularıyla ortaları bir daha düzelmeyecek bir noktaya varacak kadar bozulur. Screendaily’ye nazaran “müthiş bir ruhsal gerilim” olan ve Cannes’da Prömiyerler kısmında gösterilen Hayvanlar, direktör Sorogoyen’in başyapıtı olarak anılabilir.
İNCİR AĞAÇLARININ ALTINDA
* 2022 Cannes EcoPro Heyet Mükafatı – Direktörlerin On Beş Günü
Hasat vakti yeni mahsulleri toplamak için genç bayanlar ve genç erkekler incir ağaçları altında birlikte çalışıyorlar. Yan yana flörtleşiyor, birbirlerini anlamaya çalışıyor, daha derin bağlara teslim olup yeni birlikteliklerden kaçıyorlar… Eleştirmenler tarafından “Bir Yaz Gecesi Düşü kadar aşk dolu” kelamlarıyla övülen İncir Ağaçlarının Altında, tek bir gün boyunca mevsimlik çalışanların birbirlerine kur yapmalarını, eski bağlarını tazelemelerini, dedikodularını, hatta birbirlerini ispiyonlamalarını, bir yandan işverenlerinin her daim mevcut bakışından kendilerini esirgemeye çalışmalarını gözlemliyor.
Tamamen amatör oyuncuların rol aldığı, 2022 Cannes’da Direktörlerin On Beş Günü kısmında dünya prömiyerini yapan birinci kurmaca filmi hakkında Tunus asıllı Fransız direktör Erige Sehiri şöyle diyor: “Filmde husus aldığım şahısları ve dünyalarını gerçekçi bir biçimde yansıtmak benim için olmazsa olmaz. Umudum, Tunus sinemasına şiirsel bir katkıda bulunmak”. İncir Ağaçlarının Altında, Tunus’un Oscar adayı oldu.
LEYLA’NIN KARDEŞLERİ
Kırk yaşındaki Leyla, tüm hayatını anne-babasına ve dört erkek kardeşine bakmakla geçirmiştir. Aile, ağır ekonomik şartların da tesiriyle borçların altında ezilmektedir. Hayal kırıklıklarının gölgesinde, kavgasız geçmeyen tek bir gün yoktur. Kardeşler iki yakalarını bir ortaya getirmeye çalışırken, Leyla tahminen de hepsini düze çıkartacak bir fikri ailesine açar.
Yüksek temposu, vurucu diyalogları, etkileyici performansları ve sürprizleriyle 2022 Cannes Sinema Festival’nde Milletlerarası Eleştirmenler Federasyonu’nun mükafatına layık görülen Leyla’nın Kardeşleri, Cannes’da Altın Palmiye için yarıştı. Birinci filmi Abad va yek ruz / Sonsuzluk ve Bir Gün ve 2020 imali bol ödüllü polisiye Metri shish-o-nim / 6,5 Metre’de olduğu üzere tekrar aile dinamiklerini mercek altına alan İranlı direktör Saeed Roustaee, bu son sinemasında de birebir oyuncu takımıyla çalışmayı tercih etmiş.
KUTSAL ÖRÜMCEK
Gräns / Sınır ile 2019’da İstanbul Sinema Festivali’ni ziyaret eden direktör Ali Abbasi, sert, kışkırtıcı, kapkara bir tansiyon sinemasıyla sinemaya dönüyor. Birinci gösterimini Cannes Sinema Festivali’nde yapan Kutsal Örümcek, kendine biçtiği bir misyonla kutsal Meşhed kentini ‘ahlâksız ve namussuz sokak bayanlarından temizlemeyi’ hedefleyen saygın vatandaş ve aile babası Said’i izliyor.
Cinayetler dehşet saldığında bir bayan gazeteci olayı kendi imkanlarıyla araştırmaya karar veriyor. Lakin feci gerçekler açığa çıktığında bile katilin birçokları tarafından kahraman olarak görüldüğü anlaşılıyor ve adaleti sağlamak gitgide zorlaşıyor. 2000’de Meşhed’de seks emekçilerini amaç alan bir seri katilin aksiyonlarıyla mahkemesinin gerçek kıssasından esinlenen Ali Abbasi, ataerkil temelde bayan düşmanlığını eleştiriyor ve şöyle diyor: “Özellikle bayanlar üzere muhakkak kümelerin insandışılaştırılmaları sırf İran’a mahsus bir olgu değil, buna çeşitli formlarda dünyanın dört bir yanında rastlanıyor”. Kutsal Örümcek, Danimarka’nın Oscar adayı olarak açıklandı.
TANRININ UNUTTUĞU YER
* 2022 Cannes Palm Dog Heyet Büyük Ödülü
Görsel yapısı, kurgusu ve stiliyle bu yıl Cannes’da prömiyerini yapan en cüretkâr sinemalardan İlahın Unuttuğu Yer İzlanda’nın eşsiz tabiatını fon alıyor. İnanç, mevt, tabiat, aile, vakit, ahlâk kavramlarını ele alan sinema, bir kilise inşa etmek hedefiyle 19. yüzyılda İzlanda’ya gelen Danimarkalı bir rahibin tabiatla ve ada halkıyla karşı karşıya geldikçe asıl niyetinden, kendi ahlâki ve insani ülkülerinden uzaklaşmasını anlatıyor.
Vinterbrødre / Kış Kardeşleri ve Hvítur, Hvítur Dagur / Bembeyaz Bir Gün sinemalarının yaratıcı ve çokyönlü direktörü Hlynur Pálmason’un bu son filmi Cannes’da Makul Bir Bakış bölümünde gösterildi. Pálmason, “Ölümde hayatın ta kendisini görebiliyorsun. Bizi bir ortada tutan şeyin aslında mevt olabileceğini öğrendiğimde çok şaşırdım. Sinemanın özünde bu yatıyor, yüreği bu” diyor.
SEKİZ DAĞ
* 2022 Cannes Heyet Ödülü
Sekiz Dağ çok âlâ bir arkadaşlığın kıssasını, çocukların büyüyüp yetişkin olmalarının, babalarının izini silmeye çalışırken daima onların müsaadeden baba konutuna dönüşlerinin öyküsünü anlatıyor. Pietro ile Bruno, Alp dağlarının eşsiz tabiatı ve kurallarında çocukken tanışırlar. Pietro kentli, Bruno is gerçek dağ köylüsüdür. Yıllar içinde her müsabakalarında aşkları, kayıpları, aileleri, yazgılarını birbirleriyle paylaşırlar; arkadaşlıkları her yıl perçinlenir, gerçek dostluğun özünü görürler.
Paolo Cognetti’nin Türkçeye de tıpkı isimle kazandırılan romanından uyarlanan Sekiz Dağ, hayatın dört mevsimini otuz yıla yayarak kolay lakin epik bir öykü anlatıyor; tabiat, erkeklik, aile, vakit, yakın arkadaşlığa dair kozmik bedeller ve kendi yolunu çizmek üzere hayatın elzem niteliklerini el alıyor. Sekiz Dağ’ın yönetmenleri Altın Lale kazanmış Felix van Groeningen (Şeylerin Boktanlığı, Hoş Oğlum) ile oyuncu eşi Charlotte Vandermeersch.
MAVİ KAFTAN
* 2022 Cannes FIPRESCI Ödülü–Belirli Bir Bakış
Açığa vurulmayan hisler, gizlenen dilekler, her şeye karşın dinmeyen bir aşk… Fas’ın en esaslı pazarlarından birinde klâsik kaftan satan Halim ile Mina’nın ve birbirine âşık bu çiftin dükkânına çırak gelen Yusuf’un kıssası bu. Halim de Mina da saygın bir kaftan dikim ustası, yani maalem olan Halim’in yanına aldıkları Yusuf’un nakışta da hürmette da kusursuz olduğunu görürler. Mina bir şey daha fark eder: kocasının bu genç adamdan nasıl etkilendiğini.
Fas’ın 2020 Oscar adayı Adam’ın direktörü Maryam Touzani’nin Cannes’da dünya prömiyerini yapan son sineması Mavi Kaftan his yüklü bakışlar ve kelamlardan daha derin tabirler taşıyan suskunluklarla izleyiciyi sarmalıyor. “Gözlerle, bakışlarla o denli çok şey tabir edilebilir ki’ diyor Touzani, ‘bazı şeyler söylenmeli, kimi öyküler anlatılmalı; bunun için cüret gerekli mi, hiç düşünmedim, zira kıymetli olan samimiyet ve kanaat”.
