Eski AİHM yargıcı İstek Türmen ve Ankara Üniversitesi İrtibat Fakültesi Öğretim Üyesi, hukukçu Prof. Dr. Nurcan Törenli, sansür yasasının en çok tartışma yaratan 29. Maddesi’ni kıymetlendirdi.
Türmen, 29. Husus için, “Herkes içeri girebilir bu kanunla. Ve İnfaz Kanunu’nda yapılacak değişiklikle birlikte. Yaptığınız, söylediğiniz her şey bir hata teşkil edebilir” uyarısı yaptı. Prof. Törenli İSE “Değişiklikle yeni bir kabahat oluşturmakla kalmıyor birebir vakitte bu kabahatin oluşup oluşmadığının belirlenmesinde kullanılagelen mevcut içtihat da çöpe atılarak yeni kriterler getiriliyor” dedi.
AKP ve MHP’nin ortak hazırladığı; getirdiği mahpus cezası ve yaptırımlar nedeniyle kamuoyunda “Sansür Yasası” olarak nitelenen 7418 sayılı “Basın Kanunu ile Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” dün gece TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.
Toplam 40 unsurdan oluşan 7418 sayılı Yasa’nın, 29. unsuru ise kamuoyunda en çok tartışma yaratan düzenleme oldu. Bu unsur, “Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma” başlığı altında yeni bir hata çeşidi oluşturarak bu hatası işleyenler hakkında 1 yıldan 3 yıla kadar mahpus cezası öngörüyor. Tıpkı hususun ikinci fıkrasında ise, “Fail, kabahati gerçek kimliğini gizleyerek yahut bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlemesi hâlinde” verilen cezanın yarı oranında artırılmasını düzenliyor. Böylelikle 4,5 yıla kadar çıkabilecek bu ceza, 2 yılın üstünde olduğu için yargılanan kişinin cezaevine konulması da gündeme gelecek.
Eski AİHM yargıcı İstek Türmen ve Ankara Üniversitesi İrtibat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nurcan Törenli, ANKA’nın yasanın geneli ve bilhassa bu husus ile ilgili sorularını yanıtladı. Türmen, 29. unsur için şunları söyledi:
O KADAR BÜYÜK BELİRSİZLİKLER VAR Kİ:İktidarın hakikat dışı telaffuzlarını korumak için, onlara karşı itiraz edilmesini önlemek için yazılmış bir husus. Zira Türkiye’de bugün hakikat ötesi telaffuzlarla Türkiye yönetiliyor. Bunlara itiraz hakkını ortadan kaldırılmak için yapılmış üzere baktığım vakit. Türkiye’nin de taraf olduğu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi açısından baktığımızda o kadar çok söylenilecek şey var ki… Burada biliyorsunuz, söz özgürlüğüne getirilecek sınırlamaların birinci kuralı, maddeden kaynaklanması. Lakin birebir vakitte bu yasanın açık, makul ve öngörülebilir olması. Bu kanuna baktığımız vakit, o kadar büyük belirsizlikler var ki. Yani mesela ‘aleni’ ne demek? Bir retweet yaptığınız vakit ya da bir e-mail attığınız vakit o aleni midir? Buna kim karar verecek?
TÜİK’İN ENFLASYON SAYILARININ YANLIŞ OLDUĞUNU SÖYLEMEK HATA : Bir hata oluşturuluyor burada. Yeni bir kabahat oluşturuluyor. Kabahatin oluşup oluşmadığına kim karar verecek? Bir yığın bu türlü belirsizlikler var. İktidarın en ufak bir telaffuzuna, TÜİK’in enflasyon sayılarının yanlış olduğunu söylemek, pekala bu kanuna karşıt davranmak, bir kabahat teşkil ediyor. Mesela bir protesto yürüyüşü yapmak, bu bir tehlike oluşturmasa bile kamu nizamı bakımından ‘tepki oluşturma saikiyle yapıldı’ diye kabahat teşkil edebilecek.
İNFAZ KANUNUNDA YAPILACAK DEĞİŞİKLİKLE BİRLİKTE OKUMAK LAZIM: Tabii bunu bir de İnfaz Kanunu’nda yapılacak değişiklikle birlikte okumak lazım. Bu İnfaz Kanunu’nda getirilecek değişiklikle artık cezası iki yıldan aşağı olan kabahatlerin ertelenmesi kaldırılacak. Yani Adalet Bakanı’nın dediği üzere bir gün mahpus cezası bile çektirilecek. Orada kalacaksınız. Bu kanun da o İnfaz Kanunu’nda yapılacak değişiklik kapsamına girecek artık. Çıkarılan yasa, 29. husus. Bunun ikisini bir görmek lazım.
TOPLUMA BÜYÜK BİR GÖZDAĞI VERİLMİŞ OLACAK: Türkiye’de seçime giderken oluyor bunlar bir de. Unutmamak lazım, seçime giden yolda yapılan bir şeydir. Onun için tamamen vahimdir. Bunun ne kadar, nasıl uygulanacağını göreceğiz natürel. Lakin emel burada insanlara gözdağı vermek olağan, bir caydırıcı tesir yaratmak. Zira, burada ne yapacak artık? Herkes içeri girebilir bu kanunla. Ve İnfaz Kanunu’nda yapılacak değişiklikle birlikte. Yaptığınız, söylediğiniz her şey bir hata teşkil edebilir. Bunu bu türlü uygulayınca ki bu türlü uygulanılacağını düşündürecek bir yığın sebep var. Bu türlü uygulandığında doğal topluma büyük bir gözdağı verilmiş olacak.
HALKIN BİLGİLENDİRİLME HAKKINI ELİNDEN ALIYOR: Basın bakımından da doğal çok büyük caydırıcı bir tesir yaratacak. Yani beşerler haber yapmaktan korkacaklar. Beşerler bir bilgi alıp yayınlamaktan korkacaklar. Bu, seçime giderken halkın elinden bilgilendirilme hakkını elinden alan bir kanun. Yalnızca, tabir özgürlüğünü ortadan kaldıran bir kanun değil tıpkı vakitte bunun bir modülü olan halkın bilgilendirilme hakkını elinden alıyor. Seçimde natürel halk, lakin bildiği kadarıyla kıymetlendirebilir. Yani, karanlıkta bir seçime gidilecek. Bilmediğini değerlendiremezsin. Bildiğin kadarıyla değerlendirebilirsin.
OTORİTER BİR REJİMİN RESMİ DOKÜMANIDIR. TOPLUMSAL BİR İTİRAZ SESİ YÜKSELTMEK LAZIM: Burada en değerli şey natürel bu kanun aslında otoriter bir rejimin resmi dokümanıdır. Rejimin ne olduğunu gösteren resmi bir dokümandır. Zira tabir özgürlüğü, demokrasiyle çok yakından ilgilidir. Tabir özgürlüğünü kaldırırsanız, o rejim demokrasi olmaktan çıkar. Bu işte bunun resmi evrakı olmuştur. Buna kesinlikle bir toplumsal reaksiyon göstermek lazım, toplumsal bir itiraz sesi yükseltmek lazım. Yalnızca muhalefet partilerinin sesi kâfi değildir. Buna çok geniş kitleler, halkın bir reaksiyon göstermesi lazım. Bence bu çok değerli.”
PROF. DR. NURCAN TÖRENLİ: SİYASAL GEREKSİNİMİN HEMEN KARŞILANMASINI AMAÇLIYOR
Öte yandan Ankara Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Gazetecilik Kısmı Anabilim Kısmı Başkanlığı da yapmış ve hukukçu Prof. Dr. Nurcan Törenli, 29. madde’ye ait şu değerlendirmeleri yaptı:
“Öncelikle ‘sosyal medya yasası’ ya da ‘dezenformasyon yasası’ başka bir kanun değil. Basın Kanunu’nda değişiklik yoluna gidilerek, uzun vakit alacak ve en geniş toplumsal tartışma sonucunu doğuracak klasik kanun yapma pratiği bypass edilmiş durumda. Tıpkı usule 6112 sayılı Kanunda yapılan değişiklik ile (29A maddesi) şahit olmuştuk. Bu prosedür hukuk iktisadını amaçlamıyor tersine siyasal muhtaçlığın (acilen) karşılanmasını amaçlıyor.
GÖREV VE YETKİ AŞIMI MANASINA GELİYOR: 5651 sayılı Kanun’da BTK üzere yürütme erki içindeki bir kuruluşun kendini yargı erki içindeki bir makamın yerine koyarak resen hareket ediyor olması bu kanun değişikliğinde de bir vazife ve yetki aşımı manasına geliyor.
MEVCUT İÇTİHAT ÇÖPE ATILARAK YENİ KRİTERLER GETİRİLİYOR: Unsur bağlamında kelamı edilecek birçok konu var, lakin bir bakışta gözüme çarpan konu Basın Kanunu’nda bir haberin ‘gerçek dışı’ olup olmadığı içtihat niteliğindeki dört kritere nazaran belirlenmekte olmasına karşı ‘halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma’ cürmü altında beş ‘yeni’ şart aranıyor. Yani bu değişiklikle yeni bir kabahat oluşturmakla kalmıyor tıpkı vakitte bu kabahatin oluşup oluşmadığının belirlenmesinde kullanılagelen mevcut içtihat da çöpe atılarak yeni kriterler getiriliyor. Hülasa süreç içerisinde birebir sorunun farklı tezahürleri altında sınanmış, denenmiş, geçerliliği test edilerek yapılageliş kuralı niteliğindeki ölçütler devre dışı bırakılmıştır. Hem temel hem de metot tarafından bu hukuk dışılığın nedeni üstte değindiğim acil siyasal gereksinimdir.
İNTERNET ORTAMINDAKİ HER İÇERİK POTANSİYEL OLARAK ‘HALKI ALDATICI BİLGİ’:Madde bağlamında enteresan bir çarpıklık da ‘alenen yayma’ tabiri. İnternet mimarisi gereği kamusal erişime açıktır. Hasebiyle bir içeriği internet ortamına koyduğunuzda resen alenileşmiş olur. Üstte değindiğim beş yeni kriterden birisi de ‘aleni ise (yani ilgisi olmayan bireylere ulaşabilecekse)’ biçiminde düzenlenmiş. Yani bu bir ölçüt değil tarif… İnternet ortamındaki her içerik potansiyel olarak ‘halkı aldatıcı bilgi’ olarak tanımlanmış.
TABANDAKİ KAYMAYI DURDURMAK İÇİN SUSKUNLUK SARMALINA MUHTAÇLIK VARDIR: Hatanın kapsamını genişletmenin bir yolu da kıymetlendirme ölçütlerini tanıma dönüştürmektir. 29. unsurda olduğu üzere… Bu durumda toplumsal medyayı haber gayeli kullanan gazeteciler anayasal haklarını kullanmalarının başlarına bela olacağı korkusuna kapılarak haber yapamaz hale gelirler. Bu iş burada da kalmaz… Bu haberi paylaşan TCK’ya yeni bir cürüm sokulduğu için ‘suça iştiraktan’ hürriyeti bağlayıcı ceza alma kaygısıyla tekrar anayasal haklarını kullanmaktan korkar hale gelirler. Bu bağlantı kopukluğu siyasal gereksinime cevap verir. Kutuplaşma (polarizasyon)… Yani tabandaki kaymayı durdurmak için suskunluk sarmalına gereksinim vardır.
YÜRÜTMENİN YASAMAYA SİPARİŞİ ÜZERE DURUYOR: Bu ortada hususla direkt ilgili değil lakin İrtibat Başkanlığı’nın haftalık yayınlanacağı açıklanan ‘dezenformasyon bülteni’ de değerlendirilmeye muhtaç. Yasa Meclis’ten geçmeden evvel yayınlanan bülten yürütmenin yasamaya siparişi üzere duruyor… Diğer bir deyişle yasa koyucuya ‘bu işin ivedilikle çözülmesi gereken toplumsal bir sorun haline geldiğini’ göstermek istemişler herhalde. Anayasanın kuvvetler ayrılığı unsuruyla bağdaşmıyor…”
SANSÜR YASASI’NIN 29. HUSUSU NEYİ İÇERİYOR?
Muhalefet milletvekilleri, gazeteciler, toplumsal medya kullanıcıları tarafından eleştirilen yasanın 29. Unsuru şöyle:
“Sırf halk ortasında tasa, kaygı yahut panik yaratma saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu nizamı ve genel sıhhati ile ilgili gerçeğe ters bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli formda alenen yayan kimse, bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezasıyla cezalandırılır.
Failin, kabahati gerçek kimliğini gizlemek suretiyle yahut bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, üstteki fıkraya nazaran verilen ceza yarı oranında artırılır.”
