Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), eylül ayı enflasyon datalarını açıkladı. Buna nazaran tüketici enflasyonu aylık yüzde 3,08 yıllık ise yüzde 83,45 arttı. Üretici enflasyonunda ise makas daha da açılarak aylık 4,78 yıllık ise yüzde 151,50 oldu.
Tüketici enflasyonunda ulaşım ve besin enflasyonu doruktaki yerini korudu. Yüzde 117,66 ile ulaşım enflasyonu birinci sırada yer alırken besin enflasyonu ise yüzde 93,05 ile ikinci sırada yer aldı. Alt gelir kümeleri için besin ve ulaşım sarfiyat kalemlerinin kıymetli bir kısmını oluşturyor.
Üretici enflasyonundaki tablo da kararmaya devam etti. Eylül ayında üreticinin kullandığı elektrik ve doğalgaza yapılan yüzde 50 artırım enflasyonu etkiledi. Üreticinin elektrik, gaz ve buhar maliyeti TÜİK’e nazaran eylülde aylık yüzde 16,76 yıllık ise yüzde 416,58 oldu.
Ekonomistler ise tüketici enflasyonunda husus sepetini açıklamayan TÜİK’i eleştiriyor ve datalara güvenmiyor. Ekonomist Burak Arzova tüketici enflasyonunun daha yüksek olabileceğine dikkat çekerek, “Üretici ve tüketici enflasyonu ortasındaki fark dikkat cazip. Makas açılıyor. Üretici maliyeti mi göğüslüyor? TÜİK’in husus sepetini açıklamaması bir körlük yaratıyor” dedi.
‘ÜRETİCİ HAYRINA İŞ YAPMIYORSA SAYILAR MANTIKLI DEĞİL’
Arzova şöyle konuştu: “Tüketici fiyatlarıyla üretici fiyatları ortasındaki tarihi fark büyüyor. Lakin bu fark tüketici fiyatlara yansımıyor. Güya bu şirketler aylardır bu fiyatları yansıtmadan maliyetlere kendileri katlanıyorlarmış ve hayrına iş yapıyıorlarmış üzere bir durum ortaya çıkıyor. Bu manalı değil. Bir yandan da beklentilerin altında gelen bir sayı. Husus fiyatlarını da göremediğimiz için karşılaştırma yapmamız mümkün değil. Güç fiyatlarında artış yansımamış üzere.”
Gıda enflasyonuna da değinen Arzova “Gıda fiyatları çok daha yüksekken TÜİK raklamları bunun altında kaldı. Eylül aylarında yüksek enflasyonla karşılaşıyoruz. O nedenle bu sayılar için bunu söyleyebilirtm. Tarihî olarak baktığımızda 2020 eylül ayında aylık yüzde 0,66 değişim gösteren besin enflasyonu 2021’de yüzde 0,50 değişim göstermiş. Bu yılın eylül ayına baktığımızda ise yüzde 1,97’lik bir değişim görüyoruz” tabirlerini kullandı.
‘REKABET EDİLEBİLİRLİK ORTADAN KALKIYOR’
Sanayicinin durumuna da değinen Arzova “Sanayinin temel girdilerinde yüksek fiyat artışları var. Endüstrinin rekabet edebilirliği oırtadan kalkıyor: rekabet manasında epeyce dertli bir periyot sanayicileri bekıliyor” dedi.
‘BUNDAN BERBATI 2. DÜNYA SAVAŞI’
TCMB Eski Başekonomisti ve Bilkent Üniversitesi Akademisyeni Hakan Kara da şu değerlendirmede bulundu: “Enflayonun yüksek olması makûs bir şey ancak renflasyonun hangi süratte arttığı da kıymetli. Ani bir biçimde geldiğinde tüketici ahenk sağlamakta zorlanıyor. Sürpriz formda gelen enflasyonlar alım gücünü süratle düşürüyor ve tesirleri daha derin oluyor. Enflasyonla gayret etmek için öncelikle uğraş etmeyi istemek enflasyonu düşürmeyi istemek lazım. Enflasyonu önceleyen bir siyaset yok. Birinci yapılması gereken şey enflasyonla gayret konusunda önemli samimi, bir program ortaya koymak.”
Kara twitter hesabında ise grafikler paylaşarak “99 yıllık Cumhuriyet tarihinin en apansız enflasyonu 2. Dünya savaşında yaşanmıştı. Rekoru kırmak epistemolojik heterodoks nöro iktisat modeline nasipmiş” sözlerini kullandı. Kara enflasyonun bundan daha süratli arttığı tek periyodun 2. Dünya Savaşı devri olduğunu hatırlattı. Ayrıyeten Kıbrıs enflasyonuna da dikkat çeken Kara tüketici enflasyonunun Kıbrıs’ta yüzde 120’ye dayandığını hatırlattı.
99 yıllık Cumhuriyet tarihinin en apansız enflasyonu 2. Dünya savaşında yaşanmıştı. Rekoru kırmak epistemolojik heterodoks nöro ekonomi modeline nasipmiş. https://t.co/N7kcbuzXzI pic.twitter.com/uoW2lhB8Ba
— Hakan Kara (@ali_hakan_kara) October 3, 2022
https://twitter.com/ali_hakan_kara/status/1576852689291333633
— Hakan Kara (@ali_hakan_kara) October 3, 2022
