İkinci Dünya Savaşı’nın sonundan itibaren global rezerv olarak kullanılan Amerikan doları son 1 yılda popülerliğini yitirmeye başladı. Dünya çapında bir çok ülke global ticaretin en yaygın para ünitesi olan doları bırakıp kendi para üniteleriyle ticaret yapma rotasına girdi.
Doların aktifliğini yitirme süreci Ukrayna savaşıyla sürat kazandı. Ukrayna’yı işgal eden Rusya, savaşın başlamasıyla gibisi görülmemiş yaptırımlara uğradı. Yaptırımlara karşı tedbir olarak ticaret ortaklarına enerjiyi “rubeyle satacağını” söyledi. Türkiye, Hindistan ve Pakistan üzere ülkelerle başlayan bu yeni akıma her ay bir diğer ülke katıldı.
Enerji ticaretinde doları terk eden ülkelerden en ilginci uzun müddettir ABD dostu olan ülkelerdi. Suudi Arabistan başta olmak üzere Fransa, ve Almanya da çeşitli ticari bağlarında dolar harici para üniteleri kullanmaya başladı.
DOLAR NEDEN TERK EDİLİYOR?
“Dedolarizasyon” süreci ABD medyasında da çokça konuşulmaya başlandı. Genel kanı; ABD’nin yıllardır uyguladığı ekonomik yaptırımların Ukrayna işgali sonrası daha da denetimden çıktığı ve global çapta bir çok ülkenin kendisini tehdit altında hissettiği tarafında.
Amerikalı Cumhuriyetçi senatör Marco Rubio, doların global hegemonyasının çeşitli devletlere yönelik silah olarak kullanılmasının ABD’ye karşı bir güvensizlik yarattığını öne sürdü. Dahası Fox’a yaptığı açıklamada bunun “sadece Amerikan dış siyasetine değil tüm Amerikalılara ziyan vereceğini” söyledi. Rubio, doların global hegemonyasının orta sınıf Amerikalının refahını sağladığını ve bunun kaybedilmesinin önemli bir yoksulluk ve enflasyona yol açacağını sav etti.
KIRILMA NOKTASI SUUDİ ARABİSTAN
Suudi Arabistan son yıllarda ABD dış alakalarının en dalgalı olduğu ülkelerden birisi. Gazeteci Cemal Kaşıkçı cinayeti sonrası kopma noktasına gelen alakalar Biden hükümetinin seçilmesiyle daha da karmaşık bir hal aldı. ABD lideri Biden, seçim kampanyasında Suudi Arabistan’ı “parya devlet” haline getireceğini söylemişti.
2022 Kasım’da ABD orta seçimleri yaklaşırken Biden ortadaki buzları eritmek üzere Riyad’ın yolunu tuttu. Oldukça soğuk geçen bir buluşmanın akabinde Biden petrol üretiminin arttırılması için zoraki bir kelam almayı başardı. Fakat Suudiler, seçime yalnızca 1 ay kala bu kelamlarından döndü. Petrol üretimin arttırmak yerine azaltma kararı aldılar. Biden, bu kararın orta seçimlerden sonra yürürlüğe girmesini istese de talebi karşılık bulmadı. Yüksek petrol fiyatlarıyla seçime giren Biden hükümeti, Temsilciler Meclisi’nin denetimini Cumhuriyetçilere kaptırdı.
Suudiler tam da bu periyotta Çin’le alakalarını geliştirmeye başladı ve Yuan’la ticaret yapmaya karar verdiler. Çin nezaretinde İran’la yapılan mutabakat sayesinde 8 yıldır Ortadoğu’yu kana bulayan Yemen Savaşı en azından şimdilik durakladı.
AKIM BÜYÜYECEK Mİ?
Açıkçası ekonomistler ve memleketler arası alakalar uzmanları doların tam manasıyla sonunun gelmesini ya da dedolarizasyonun bir kaç yıl içinde bitmesini beklemiyorlar. Bu, uzun yıllar alacak bir süreç. Lakin şu anki yönelimler giderek daha fazla ülkenin kendi parasıyla ticaret yapmaya başlayacağını gösteriyor. Fransa Cumhurbaşkanı Macron’un ABD aksisi açıklamaları da buna işaret ediyor.
Macron, Politico’ya verdiği röportajda, “ait olmadığımız arbedelere çekilmeyeceğiz, Avrupa olarak kendi savunma harcamalarımızı arttırmalıyız” üzere cümleler kurdu. Hatta Politico, Macron’un Tayvan ve Avrupa’nın stratejik otonomluğu üzerine yaptığı “radikal” yorumların, Fransız yetkililer tarafından paylaşılmasına müsaade verilmediğini belirtti.
Bu akıma öbür ABD müttefiklerinin de katılma ihtimali bize uzun vadede ABD’nin yaptırım gücünün azalacağını söylüyor.
