Danıştay10. Daire, Basın Kartı Yönetmeliği’nin birtakım hususlarının yürütmenin durdurulmasına karar verdi. Daire, kimi unsurlardaki durdurma talebini ise reddetti.
Resmi Gazete’de 21 Mayıs 2021 tarihinde yayınlanan Basın Yönetmeliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin kimi unsurlarının yürürlüğünün durdurulması ve iptali istemiyle; Çağdaş Gazeteciler Derneği ve DİSK Basın İş ismine avukat Onur Can Keskin Danıştay’da dava açmıştı.
YÜRÜTMESİ DURDURULAN DÜZENLEMELER
Yönetmelik daha evvel de yürütmesinin durdurulması ve iptali talebiyle Danıştay’a taşınmıştı. Yargılama sürecinin sonunda Danıştay İdari Dava Daireleri Heyeti, yönetmeliğin birtakım hususlarının yürütmesinin durdurulmasına karar vermişti. İrtibat Başkanlığı yönetmelikte bir değişiklik daha yaptı. Bunun üzerine ÇGD ve DİSK Basın İş, yönetmeliğin birtakım unsurlarının yürütmesinin durdurulmasını tekrar istedi.
İkinci müracaatta, “Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, yürütmesinin durdurulmasına karar verilen kısımların, daha da genişletilerek hukuka alışılmamış bir biçimde düzenlendiği, basın kartı dağıtımının keyfileştirildiği, mana ve içeriğinin boşaltıldığı” belirtildi. Müracaatta, “Yargı kararına muhtaçlık duyulmadan daima nitelikte basın kartı iptali yoluna gidildiği, düzenlemelerin keyfiliğe açık olduğu” belirtildi.
Danıştay 10. Daire’nin yeni kararında yürütmesi durdurulan düzenlemeler şöyle:
“Basın kartı verilecek şahıslarda aranan koşullar ortasında yer alan; “mücbir sebepler dışında bir aydan fazla olmamak üzere orta vermeden çalışması şartı,
RTÜK basın başdanışmanı, daire liderleri, daire lider yardımcıları ve üst konsey uzmanlarına da basın kartı verilmesi,
Cumhurbaşkanlığı Merkez Teşkilatında basın-yayın faaliyeti yürüten bireyler ile Cumhurbaşkanlığı’na bağlı Başkanlıklarda ve ofislerde basın ve halkla bağlar ünitesi amirine ve bu ünitede basın-yayın faaliyeti yürüten çalışana de basın kartı verilmesi,
Bakanlıklarda, basın ve halkla bağlantılar müşaviri ile bu ünitede basın-yayın faaliyeti yürüten en fazla iki çalışana de basın kartı verilmesi,
Kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları temsilcilerine de basın kartı verilmesi,
İletişim Başkanlığı Özel Kalem Müdürü’ne de basın kartı verilmesi,
Sürekli basın kartının iptalini gerektirir hareket ve faaliyetlerde bulunulduğunun Bağlantı Başkanlığı tarafından yapılan inceleme üzerine tespit edilmesi üzerine kartın iptaline karar verilmesi.”
Kararda yer alan şu değerlendirmeler dikkat çekti:
“BASININ, ‘HABER VERME’ VE ‘ELEŞTİRİ HAKKI’ VARDIR”
Demokratik toplumlarda kanıyı açıklama özgürlüğü değerli bir yer alır. Demokratik toplumlar, temel hak ve özgürlüklere dayanan toplumlar olup, bu cins toplumlarda devletin vazifesi, temel hak ve özgürlükleri korumak ve geliştirmektir. Temel hak ve özgürlükler ortasından fikir ve kanaat özgürlüğü, bilhassa kanıyı açıklama özgürlüğü değerli bir yer alır. Fikir ve kanaati açıklama özgürlüğünün en olağan yollarından birisi ise basındır. Basının, ‘haber verme’ ve ‘eleştiri hakkı’ vardır.
“BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ, KAMU VE ÖZEL GÜÇLERE KARŞI KORUNMALI”
Demokratik toplumlarda basının en kıymetli fonksiyonu, kamu faydasını ilgilendiren olay ve bahislerde açıklamalar yapmak, haber ve bilgi vermek, tenkit ve bedel yargıları sunmak suretiyle kamuoyunu oluşturmak, toplumu aydınlatmaktır. Basına yaptığı bu fonksiyon nedeniyle iki hak tanınmaktadır. Bu haklar ‘haber verme hakkı’ ile ‘eleştiri, bedel yargısında bulunma hakkı’dır. Haber verme hakkı, kamu faydası taşıyan bir olayı topluma haber vermek, bildirmektir. Bu değerli fonksiyonu nedeniyle basın özgürlüğünün, kamu güçlerine karşı olduğu kadar özel güçlere karşı da korunması gerekmektedir. Bağımsız ve tarafsız yayıncılığın sürdürülebilmesi için alınacak tedbirlerde bu ödev kapsamındadır.
Nitekim, Anayasanın 28 ila 30. unsurlarında basın hürriyetine ait konular özel olarak düzenlenmiş; ayrıyeten basın hürriyetinin sonlandırılmasında kanıyı açıklama ve yayma hürriyetine ait kararların uygulanacağı belirtilmiştir. Basın hürriyeti, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin ifade özgürlüğünü düzenleyen 10. unsuru kapsamında ele alınmaktadır.
RAHATSIZ EDEN HABER VE FİKİRLERİN DE SERBESTÇE TABİR EDİLEBİLMESİ
İfade özgürlüğünün toplumsal ve ferdî fonksiyonunu yerine getirebilmesi için, AİHM’in de tabir özgürlüğüne ait kararlarında sıkça belirttiği üzere, yalnızca toplumun ve devletin olumlu, hakikat ya da zararsız gördüğü ‘haber’ ve ‘düşüncelerin’ değil, devletin yahut halkın bir kısmının olumsuz ya da yanlış bulduğu, onları rahatsız eden haber ve fikirlerin de serbestçe söz edilebilmesi ve bireylerin tabirler nedeniyle rastgele bir yaptırıma tabi tutulmayacağından emin olmaları gerekmektedir. Söz özgürlüğü, çoğulculuğun, müsamahanın ve açık fikirliliğin temeli olup bu özgürlük olmaksızın ‘demokratik toplumdan’ bahsedilemez”
“DERS NİTELİĞİNDE KARAR ÇIKTI”
Çağdaş Gazeteciler Derneği ve DİSK Basın İş, Danıştay 10. Daire’nin kararı ile ilgili ortak yazılı açıklama yaptı. Açıklama şöyle:
“Anayasal garantide olan ‘Haberleşme hürriyeti’, ‘Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti’ ve ‘Basın hürriyeti’ üzerindeki baskı, son vakitlerde yasal düzenlemeler, fiili kararlar ve soruşturmalar aracılığıyla daha da artmış durumdadır. İstanbul Taksim’de 13 Kasım 2022 günü yaşanan ve pak 6 vatandaşın katledildiği, 83 vatandaşın yaralandığı terör saldırısı sonrasında uygulanan yayın yasağı ile toplumsal medya ağlarına erişimin sağlanamaması, kelam konusu baskının öteki bir tezahürüdür.
Bu baskı ortamında, Danıştay’da sürmekte olan basın özgürlüğünü temel alan davamızda ders niteliğinde bir karar çıktı. 2018 yılından beri hukuk uğraşı verdiğimiz ve ne yazık ki şahsen hukuku uygulaması gerekenlerin hülle yaparak basın özgürlüğü lehine yargı kararlarını boşa düşürme anlayışından kaynaklı, yaklaşık 4 yıldır süren Basın Kartı Yönetmeliği’ne ait yargılamada Danıştay 10. Dairesi tekrar bizleri haklı bulan bir karara imza attı.
Basın Kartı Yönetmeliği’nde basın kartı ile daima basın kartının iptalinde Basın Kartı Kurulunu devre dışı bırakıp Bağlantı Liderinin yetkili kılınması, Radyo ve Televizyon Üst Heyeti (RTÜK) ile kamu kurumlarında çalışanlara basın kartı verilmesi ve basın kartı verilecek şahıslarda ‘mücbir sebepler dışında bir aydan fazla olmamak üzere orta vermeden çalışması’ kriterlerini hukuka uygun bulmayan Danıştay 10. Dairesi, yönetmeliğin 6. unsurunun 1. fıkrasının (g) bendinde, 13. hususunun 1. fıkrasının (c) bendinde, 14. unsurunun 1. fıkrasının (a) ve (b) bentleri ile (ğ) bendinde ve (h) bendinde, 15. hususunun 1. fıkrasının (b) bendi ile (c) bendinde, 17. hususunun 7. fıkrasının (a) bendinde, 29. unsurunun 1. fıkrasının (ğ) bendi ve 30. unsurunun 1. fıkrasının (d) bendinde 21 Mayıs 2021 tarihinde yapılan değişikliklerin yürütmesini durdurdu.
“‘BANT DARALTMASI’ HUKUKSUZLUĞA IŞIK TUTUYOR”
Danıştay 10. Dairesi’nin aldığı karar, idari makamların resen aldıkları kararlarla tabir özgürlüğüne yapacakları müdahalenin keyfilik riski içerdiğini vurgulamakla, geçtiğimiz günlerde Bilgi Teknolojileri ve Bağlantı Kurumu (BTK) tarafından yapılan ‘bant daraltması’ uygulamasının hukuksuzluğuna da ışık tutuyor”
Açıklamada, “Kararda birebir vakitte, 18 Ekim 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren, kamuoyunda ‘sansür düzenlemesi’ olarak bilinen 7418 sayılı Basın Kanunu ve Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile son periyotta basın ve haberleşme özgürlüğünü kapsayacak kritik değerlendirmelere de yer verildiği” belirtildi ve kararın münasebetinden birtakım kısımlar aktarıldı.
“KAOSUN TAHLİLİ OLAMAZ”
Açıklama, şöyle devam etti:
“Emekten yana demokratik bir sistemin varlığının, kelam konusu yargı kararında da kayda geçirildiği üzere fikir, tabir ve basın özgürlüğünün temeli olmaksızın hayata geçirilmesi mümkün değildir. Ne yayın yasakları, ne sansür maddeleri ne de günümüzdeki kaçınılmaz bir irtibat ağı olan toplumsal medyaya kısıtlama getirilmesi Türkiye’nin içine çekilmeye çalışıldığı kaosun tahlili olamaz. Hatta bu kaosu daha da artırmaktan öbür bir sonuç doğurmayacaktır. Bu vesileyle ‘sansür düzenlemesi’ni önümüzdeki aylarda görüşmesi beklenen Anayasa Mahkemesinin, demokratik toplum ve hukuk sorumluluğuyla davranarak, düzenlemenin neden olacağı tahribatların daha da fazla artmaması için iptal kararı vermesini beklediğimizi bildiririz”
