Cumhuriyet’in ilan edilişinin bugün 99’uncu yılı. Ekonomik kriz, maden faciaları, sansür maddeleri ile geçen gündem buruk olsa da Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kuruluşu coşkuyla kutlanıyor. 99’uncu yıl kutlamalarının ise özel bir manası var. Seçim sürecine girilirken AKP ile geçen son Cumhuriyet kutlaması olabilir.
AKP iktidarı muhalefet ve geniş toplumsal bölümler tarafından Cumhuriyet’in pahalarını amaç almakla eleştiriliyor. En çok tenkidin yapıldığı alanlardan birisi de özelleştirmeler. AKP, Cumhuriyet tarafından inşa edilen halka ilişkin zenginlikleri dur durak bilmeden sattı. Öyleki, AKP iktidara gelir gelmez icraatlarına halkın zenginliklerini satarak başlarken kurulan birinci hükümetin Maliye Bakanı Kemal Unakıtan “Ne komünist ülkeymiş. Sat sat bitmedi” formunda pişkin sözler kullanmıştı. Ortadan geçen yıllara karşın sahiden de Unakıtan’ın dediği üzere “Satıp satıp bitiremediler.”
AKP iktidara geldiği 2002 yılından 2021 yıl sonuna kadar 273 özelleştirme yapıldı. Yapılan satışlar 63 milyar doları buldu. Biz de AKP iktidarının satmasıyla birlikte hem devleti hem de halkı devasa ziyanlara uğratan birtakım kamu kurumlarını derledik.
SEKA
KAĞIT KRİZİNİN FAİLLERİ…
Türkiye Selüloz ve Kağıt Fabrikaları AŞ (SEKA) kağıt endüstrinde değerli kamu kuruluşuydu. SEKA’nın 8 farklı vilayette işletmeleri ve 2 bölgede tersanesi bulunuyordu. SEKA Cumhuriyet’in birinci sanayi kuruluşlarındandı. SEKA fabrikaları birer birer kapatıldı. En tartışmalı özelleştirme ise 2003 yılında gerçekleşti. SEKA’nın Balıkesir fabrikası Albayrak kümesine 1,1 milyon dolara satıldı. Yargıtay özelleştirmeyi fiyatın düşük olduğu gerekçesiyle iptal etti. Özelleştirilmesi 5 sefer iptal edilen SEKA Balıkesir fabrikası 9 yıl sonunda yapılan bir yasal düzenlemeyle karar Bakanlar Kurulu’na bırakıldı. Bakanlar Şurası fabrikayı Albayraklar’a verdi.
SEKA’nın Giresun fabrikasının özelleştirilmesi can yakıcı oldu. Milda Kağıt Sanayi Tic. A.Ş., 2003 yılında özelleştirme kapsamında Giresun Seka Aksu Kağıt Fabrikası’nı devletten 3.5 milyon dolara satın aldı. Giresun SEKA fabrikasında 66 bin ton odun hamuru, 83 bin ton gazete kağıdı üretiliyordu. Tesis o yıllardaki gazete kağıdı gereksinimini karşılayabiliyordu. Giresun SEKA tesisleri yerinde şu anda TOKİ konutları yükseliyor.
SEKA 2005 yılında büsbütün kapandı. Fabrikaların satılmasında ‘üretim maliyetinden daha ucuza ithalat yaparız’ fikri yatıyordu. Lakin bugün döviz kurları nedeniyle tuvalet kağıdı, ambalaj, gazete, kitap fiyatları katlandı.
ALTIN YUMURTLAYAN TÜRK TELEKOM SATILDI
Türk Telekom, üleknin adeta gururuydu. 2004 yılında 2,2 milyar lira net kâr elde eden kurum birebir vakitte 4 yıl üst üste en çok kurumlar vergisi ödeyen şirketlerden birisiydi. 75 bin çalışanı vardı. Dünyanın en büyük 13’üncü telekomünikasyon şirketiydi.
Ancak altın yumurtlayan Türk Telekom’un yüzde 55’i 2005 yılında Lübnan sermayeli Oger Telecoms Ortak Teşebbüs Grubu’na (OTAŞ) satıldı. Satış bedeli yalnızca 6,5 milyar dolardı.
Şirket ödemenin yüzde 20’sini peşin yaptı. Kalan ödemeleri geciktirdi. Geciken ödemelerin akabinde şirkete kredi sağlandı. Özelleştirme mukavelesinde pek çok sefer değişiklikler yapıldı. Şirketin kurumu satın alması ucuza getirildi. Şirket kelam verdiği alt yapı yatırımların hiçbirini gerçekleştirmedi. Ayrıyeten yüzde 30 olan kurumlar vergisi oranı yüzde 20’ye düşürüldü.
Özelleştirmede dikkat çeken ayrıntı ise OTAŞ şirketinin büyük işvereninin Hariri ailesi olması. O devir başbakan olan Recep Tayyip Erdoğan, eski başbakan Refik Hariri’nin mevti üzerine Lübnan’a baş sıhhatine gitti. Erdoğan’ın 15-16 Haziran 2005’te Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım ile yaptığı ziyaret üzerinden çok geçmeden 3 Temmuz 2005’te Türk Telekom özelleştirme ihalesini OTAŞ aldı. Erdoğan’ın Hariri ailesi ile irtibatı devam ediyor. Dün akşam saatlerinde Ankara’da, Lübnan Eski Başkabakanı Saad Hariri ile Erdoğan bir kere daha görüştü.
TEKEL: AMERİKALI UCUZA ALDI 3 KATI DAHA DEĞERLİYE SATTI
TEKEL, esaslı bir kuruluştu. Osmanlı periyodunun büyük şirketi olan Reji’nin Cumhuriyet’in kurulmasının akabinde 1925’te kamulaştırılmasıyla kuruldu. Yüz binlerce tarım üreticisi ve fabrikalarda çalışan emekçi için adeta bir sığınaktı. Ülkenin üreticisini de personelini de ihya ediyordu.
TEKEL’in İçki Kısmı, 2004 yılında 292 Milyon ABD dolarına Amerikalı bir konsorsiyuma satıldı. Satış TEKEL’in kasasında bulunan 348,4 milyon lira ve depolardaki 70 milyon lira kıymetindeki içkiyle gerçekleşti.
Satışın akabinde içler acısı bir durum daha gerçekleşti. Konsorsiyum, işletmenin yüzde 92’lik payını Amerikan Teksas Pacific Group’a aldığı bedelin 3 katı fiyatla, 810 milyon dolara sattı.
ASIL ‘VATAN HAİNLİĞİ’ BU
TEKEL 2008 yılında özelleştirme kapsamına alındı. Bu süreçte TEKEL’in 8 fabrikası satıldı. TEKEL’i 1 milyar 720 milyon liraya Londra merkezli British American Tobacco satın aldı. Şirket 10 bin 818 İNHİSAR emekçisinden 8 bin 247’sinin iş aktini feshetti.
TEKEL personelleri özelleştirmeye karşı Ankra’da 78 gün direniş gösterse de özelleştirme engellenemedi.
110 BİN ÇİFTÇİ İŞİNDEN OLDU
Türkiye’de 2008 yılında 194 bin 282 tütün üreticisi vardı. TEKEL’in sigara fabrikalarının 2008 yılında özelleştirilmesi yahut kapatılmasının akabinde 2009 yılında tütün üreticisi sayısı 80 bin 766’ya geriledi.
Cumhuriyet’in kamulaştırarak halkın zenginliği haline getirdiği TEKEL’i AKP emperyalist ülkelerin şirketlerine işte bu türlü sattı.
ÖNCE BÖLDÜLER SONRA SATTILAR
Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş 2004 yılında özelleştirme programına alındı. Dağıtım ve perakende satış hizmeti yürütmek üzere TEDAŞ’a bağlı dağıtım bölgeleri 20 adet dağıtım şirketi formunda tekrar yapılandırıldı.
Özelleştirme süreci ise birinci olarak 2009 yılında Başşehir Elektrik Dağıtım AŞ’nin tamamının EnerjiSA Elektrik Dağıtım AŞ’ye devredilmesi ile başlatıldı. Birebir yıl 3 elektrik dağıtım şirketi daha büsbütün özel bölümün eline geçti.
30 Eylül 2013 tarihinde Toroslar Elektrik Dağıtım AŞ’nin de özel kesime devranı ile TEDAŞ’a bağlı şirketlerinin tamamı özelleştirilmiş oldu. Böylelikle elektrik dağıtımı büsbütün şirketlere devredildi, kamu elektrik dağıtımında elini ayağını çekti.
ŞİRKETLER 5’Lİ ÇETEYE
Özelleştirme sürecinin sonunda 5’li çeteden Cengiz, Limak ve Kolin (CK) iştiraki 5 farklı elektrik dağıtım şirketinin sahibi oldu. Şirketler İstanbul Anadolu Yakası’nın da elektrik dağıtımını üstlendi. Ayrıyeten elektrik tüketimi bol, büyük sanayi bölgelerine sahip vilayetlerin de elektrik dağıtımı üstelenen CK, 20 milyona yakın nüfusun elektrik dağıtımını üstleniyor.
KÂRINI YÜZDE 110 ARTIRDI
Öte yandan 14 vilayette faaliyet gösteren ve Türkiye nüfusunun 4’te birine elektrik dağıtımı yapan EnerjiSA 2021’de yıllık kârını yüzde 110 artırarak 1 milyar 87 milyon liradan 2 milyar 282 milyon liraya yükseltti.
ŞİRKETLER İÇİN BİZİ KARANLIKTA BIRAKTILAR
Elektrik dağıtımının özel bölümün eline geçmesiyle birlikte tartışmalı uygulamalar da yer aldı. Özelleştirmelerin tamamlandığı yıl elektrik tüketiminde yaz saati uygulaması tasarruf yapılacağı sav edilerek kaldırılacağı duyuruldu. Karar mahkemelik oldu. Danıştay, yaz saatinin kalıcı hale gelmesi kararını, ziyana neden olacağı gerekçesiyle durdurdu. Lakin iktidar kararda ısrarcı oldu. 2016 yılında periyodun Güç ve Tabi Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak yaz saati uygulamasını kaldırdı. Uygulama tasarruf yerine elektrik tüketiminin artmasına neden oldu.
1986’dan beri yapılan özelleştirmelerin yüzde 89’u AKP iktidarında gerçekleşti.
