Ceza çocuk eğitiminde tartışmalara neden olan bahislerden biridir. Kimi eğitimciler ya da psikologlar cezanın davranış eğitiminde tesirli olduğunu savunurken kimi uzmanlar da cezanın çocuğun ruhsal gelişimine ziyan verdiğini savunur. Hal böyleyken ebeveynler de çocuklarının eğitiminde cezaya başvurup başvurmayacakları konusunda kararsız kalabilirler.
Uzman Klinik Psikolog Müjde Yahşi, mevzu hakkında kıymetli bilgi ve ikazlarda bulundu.
Yahşi’nin açıklamaları şöyle:
Ebeveynler çocuğa ceza vermeden evvel istenmeyen davranışı çocuğun neden yaptığını sorgulamaları gerekir. Yani çocuk ebeveyninden korktuğu için mi palavra söylüyor, depresyonda olduğu için mi sanki ders çalışmıyor, yoksa dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olduğu için mi ders başarısı düşük ya da tasası arttığı için mi tırnak yemeye başlamış ebeveynler tarafından bunların geç kalmadan fark edebilebilmesi gerekir.
Çocuklarda olumsuz olarak nitelendirilen davranışlar, ruhsal nedenlere bağlıdır. Cezalandırmak istediğiniz davranış aslında çocuğun ruhsal muhtaçlığının gereğince karşılanmadığının bir sinyalidir. Ceza vermek yerine öncelikle çocuk bu davranışı sanki neden yapıyor diye ebeveynin kendine sorabilmesi gerekir. Şayet ebeveyn sebebini kestirim edebiliyorsa bunu ceza ile değil muhtaçlığı olan sevgi, ilgi ya da disiplin ile çözebilmesi gerekir.
Ebeveynlerin ceza yerine çocuğa uygulayacağı sağlıklı disiplin metodu çocuğu sevdiği bir şeyden yoksun bırakmaları olacaktır. Ancak bunu yaparken de yeniden çocuğun hislerini maksat almadan sırf davranışı maksat alarak yapmaları gerekir. Örneğin ebeveyn ödevlerini vaktinde yapmayan çocuğu tabletten belirli bir mühlet yoksun bırakmak istiyor fakat bunu yaparken çocuğa “Kaç sefer dedim sana ödevlerini yap diye, hiç kelam dinlemiyorsun, bak Ahmet’e bütün ödevlerini nasıl da yapıyor o vakit sana tablet yok” dediğinde çocuğun hislerini gaye almış olur ve bu uyguladığı metot yoksun bırakma değil bir ceza olur.
Ceza ile yoksun bırakmanın farkı; ceza hisleri maksat alırken yoksun bırakma ise davranışları amaç alır. Hasebiyle ebeveynin çocuğa şöyle söylemesi sağlıklı olur: “Ödevlerini tertipli olarak yapmaya başlayana kadar tabletle oynama bir mühlet orta veriyorum ya da ödevlerini yapmamayı tercih edersen tabletle de oynamamayı tercih etmiş olursun” biçimindeki cümle çocuğun ruhsal gelişimine ziyan vermez. Çocuk ısrar eder ya da ağlarsa ebeveyn mutlaka ikna etmemeli ve uzun uzadıya açıklamalardan kaçınmalıdır ki çocuk direnç göstermesin.
