Anne ve babaların çocuklarıyla bağlantı kurarken dikkat etmesi gereken birtakım konular var. Dikkat edilmediği takdirde çocukların ruhsal istikrarı bozulur. Husus hakkında değerli bilgileri Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Prof. Dr. Özalp Ekinci Cumhuriyet’e anlattı.
Çocuk ve ebeveyn alakasında bağlantı becelerilerinin çocuğun gelişiminde büyük ölçüde tesirli olduğunun altını çizen Ekinci, ”Yeri geldiğinde ebeveyn dinleyici, çocuk anlatıcı olmalıdır. Böylece bağlantı bizatihi çözülmüş olur” dedi.
‘BUNU NASIL YAPAMAZSIN?’ YA DA ‘BUNU NASIL YAPTIN?’ DEMEYİN
Ekinci husus hakkında şunları söyledi: ” Çocuğun kişiliğine karşı telaffuzlar çocuğun psikolojisine makûs tarafta tesir ediyor. Bilhassa çocuk için yapılanların çocuğa karşı kullanılması ruh sıhhati açısından olumsuzdur. O kadar özel derse gittin, nasıl yapamadın? Anlamıyor musun sen hiç? üzere tabirler kullanılmamalıdır” dedi.
KARŞILAŞTIRMA CÜMLELERİNDEN KAÇINMALI
”Bak arkadaşın nasıl da annesini dinliyor. Arkadaşın senden daha fazla not almış gibi karşılaştırma ve kıyaslama cümleleri kullanılmamalıdır. Zira her çocuğun kendine has olumlu ve olumsuz davranışı bulunur. Hatta tek ya da çift yumurta ikizleri dahil hiçbir çocuk birbirine benzemez. Bunun yanında çok övgüde bulunmak da âlâ bir irtibat usulü değildir. Bu aksi tesir yaptığı üzere çocuğun motivasyonunu kaybettirir. Hatalarında yapan geri bildirimlerde bulunulmalıdır.”
SEN AĞLAMAZSIN, SEN GÜÇLÜSÜN
Ekinci kelamlarına şöyle devam etti: “Her çocuğun farklı bir motivasyon süreci vardır. Sen güçlüsün, ağlamazsın üzere sözler motivasyonu arttırmadığı üzere telaşlarını da tetikler. Elbette çocuğun olumsuz hislerini pekiştirmek, onları ağlamaya teşvik etmek demek değildir.
Çocuğun yaşadığı duyguyu paylaşmak, seni anlıyorum, bir benzerini ben de yaşamıştım. Ben de yenildim ancak sonrasında başardım diyerek hayatın akışının bu biçimde olduğunu anlatmak çocuğu daha özgüvenli hissettirecektir. Bu nedenle ayakları yere basan, çocuğun özgüvenini pekiştirici sözlerde bulunmak en doğrusudur.” dedi.
SENİ BIRAKIR GİDERİM, SENDEN BIKTIM
Bu usul tabirler telaşlı mizacı olan çocuklarda ayrılık kaygısına yol açabilir. Bu tip sözlerden katiyen kaçınılmalıdır. Ebeveynler bu çeşit durumlarda öfkelerini denetim etmelidir. Anne babaların çocuklarıyla konuşurken hislerini ve isteklerini net bir formda tabir etmeleri gerekmektedir.
SÖZ VERDİYSENİZ KESİNLİKLE GERÇEKLEŞTİRİN
Ebeveynler, çocuklarına söyledikleri ve kelam verdikleri durumları uygulamalıdır. Örneğin, “Birazdan konuşacağız, sonrasında seninle ilgilenebilirim” üzere cümlelerin vaktinde yerine getirilmesi çocuk açısından ehemmiyet taşır. Bu aslında çocuk ve ebeveyn ortasındaki görünmez itimat duvarını sağlamlaştırmada büyük bir tesire sahiptir.
Çocuk için arkadaş bağlarında itimat hissini zedeleyebileceği üzere bunu yapacağım deyip de yapmamak çocuk için sürüncemede kalmak ve yanlış model olmak manasına gelir.
DOĞRUDAN İLETİŞİM
Prof. Dr. Özalp Ekinci, ”Ebeveynler çocuklarından bir şey isterken genelde kurallı sözler kullanırlar. Ödevini yapmazsan arkadaşına gidemezsin. Yemeğini bitirmezsen oyun oynayamazsın.” üzere sözler sorumluluk şuurunu tetiklemez. Aileler bu kelamları çocuğun ilgili yönergeye uyması için bilmeden kullanıyorlar. Sözlerin sonuna bir şey katmak, tehditte bulunmak, çocuğu daima yargılamak ve eleştirmek de birebir formda tesir ediyor.” dedi.
PEKİ ÇOCUKLA NASIL İRTİBAT KURULUR?
Buradaki asıl sıkıntının büsbütün tutarlılık olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Özalp Ekinci, pozitif pekiştirme’nin ehemmiyetini vurguladı.
”Çocuk için olumlu davranışlar evvelden tanımlanır ve çocuk bir sembol kazanır. O semboller belirli bir sayıya ulaştığında çocuk yaşına uygun, somut bir ödül elde eder. Bu bir ödül sistemidir. Ama bir mühlet sonra çocuk olumlu davranışı yaptığında hissettiği şey somut ödül değil, soyut sembollerdir.
Çocuk bu sayede başardığını hisseder ve özgüveni artar. Bu biçimde olumlu davranışı kazandıktan bir müddet sonra somut mükafatın bir manası kalmaz zira davranışı alışkanlığa dönüşür.
Örneğin; dersten düşük alan çocuğa, “Bu derse âlâ çalışmamıştın, biraz düşük aldın. Ben senin planlı programlı çalıştığında başarılı olacağına inanıyorum” üzere tabirler kullanılmalıdır.
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Prof. Dr. Özalp Ekinci, ebeveynler ve çocuk ortasındaki hiyerarşide, anlatan tarafın yalnızca ebeveyn olmaması gerektiğine dikkat çekerek, ”Yeri geldiğinde ebeveyn dinleyici çocuk anlatıcı olmalıdır. Böylece bağlantı resen çözülmüş olur” dedi.
