Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci’nin, “müjde” olarak açıkladığı, 2023 yılı martta yapılacak ziraî dayanak ödemelerini 2022’ye çekme kararı, uygulama nedeniyle çiftçide hayal kırıklığı yarattı. Takviyelerin nakit değil avans olarak Ziraat Bankası kanalıyla verilme kararı yüzünden kredi notu düşük, icralık ya da borçlu çiftçi dayanak ödemelerine ulaşamadı.
Bakan Kirişci’nin verdiği sayılara nazaran 753 bin çiftçinin 153.8 milyar lira borcu bulunuyor. Ziraî dayanak ölçüsü ise yalnızca 54 milyar lira. Dayanaklar her yıl biraz daha azalıyor. Örneğin Bakan Kirişci gübre takviyesi ödemelerindeki artışın eser bazında yüzde 130-163 artırıldığını açıkladı. Fakat bu oran Türkiye İstatistik Kurumu datalarına göre ağustosta yüzde 234.48 olan gübre enflasyonun bir oldukça gerisinde.
BORÇLU DÜŞÜNÜLMEDİ
Kirişci’nin açıklamasını pahalandıran çiftçiler borçlarından ötürü dayanak ödemelerinden yararlanamadıklarını söyledi. Üretici Halil Kaya, “Borç sicili bozuk olan bu parayı alamıyor. Zorda olan çiftçiye siciline bakılmaksızın bunun ödenmesi gerekirdi. Devlet kendi ödeyeceği parayı buraya veriyor, banka da parayı vermiyor. Sicili bozuk olan ne kredi alabiliyor ne de avansını alabiliyor” dedi.
Borçlarından ötürü 35 hayvanından elinde yalnızca bir tane kaldığını söyleyen Mehmet Kani ise şunları söyledi:
“Bizler çiftçi olarak yanlış tarım siyasetleri yüzünden borç batağına düştük. Gübreye, mazota, ziraî elektriğe ulaşmamız neredeyse imkânsız hale geldi. Elimdeki hayvanları kesite gönderdim. Vaktinde ödeme yapamadık ve kara listeye girdik. Tarım Bakanlığı bu yıl desteklemeleri avans olarak erken ödeme kararı aldı. Ancak maalesef sicilimiz bozuk diye alamıyoruz.”
“BUĞDAY EKMEDİM”
Edirne Havsa’da üretim yapan çiftçi Murat Aladağ da gübre maliyetinden kaçınmak için buğday ekmeyi bıraktığını, nohut ve ayçiçeği ektiği için de gübre takviyesinden yararlanamadığını belirterek “Ödemelerin öne çekilmesi âlâ ancak planlama yapılmadı. Bunun yanı sıra Ziraat Bankası’na ve Tarım Kredi’ye üye olan herkes kara listede. İcralık olanların durumu tekrar değişmedi” değerlendirmesinde bulundu.
Çiftçi-Sen Lideri Ali Bülent Fazilet ise tarım siyasetlerinin çiftçinin borçlanacağı biçimde belirlendiğine dikkat çekerek şu açıklamayı yaptı:
“Tarımda çiftçiler gübre, ilaç üzere girdilere bağımlı hale geldi. Buna rağmen devlet, şirket siyasetleri nedeniyle tarımdan takviyesini çekti. Düşük faizli krediler azaldı, taban fiyat uygulamaları kalktı. Girdilere bağımlı hale gelen çiftçiler, şirketlerle kontratlı üretim yapmaya başladı. Şirketlerle yapılan kontratlar tek taraflı. Çiftçi ne kadar kazanacağını, eserin hangi fiyata alınacağını bilmiyor. Çiftçi kendi toprağında işçileşiyor.”
CHP milletvekili Ömer Fethi Gürer de çiftçilere dayanağın nakit verilmemesine reaksiyon gösterdi. Gürer, “Hububat takviyesinin 2022 yılı içerisinde Ziraat Bankası avansı olarak verme kararı alınmış olması da çiftçilerin birçoklarının bankaların kara listesinde olmasından ötürü sorun yaratıyor. Tarımda kullanılan mazotta ve eserlerde ÖTV ve KDV kaldırılmalı. Gübre için sübvanse edecek dayanak sağlanmalıdır” dedi.
