Bazen kendinizi kıymetsiz, çok halsiz, keyifsiz; bazen çok özgüvenli, enerjik, coşkulu hissediyor, nedensiz yere kahkahalar atarken ya da gözyaşlarınız boşalırken buluyor musunuz? Uyku sisteminiz, iştahınız hatta bütçeniz bu ruh halinize nazaran değişiyor mu? Ya da etrafınızda bu cins davranışlarına mana vermekte zorlandığınız bireyler mi var?
Bipolar nedir?
Toplumda yaygın görülen bipolar duygulanım bozukluğu, “kişinin nedensiz olarak bu cins davranışlarda bulunmasına ve hayat kalitesinde epeyce önemli problemlere yol açan, hislerinin şiddetini denetim edemediği, mesleksel ya da şahıslar ortası bağlantıda büyük zorluklar yaşatan ruhsal bir hastalık” olarak tanımlanıyor.
Bipoların türleri
İki tipi bulunan bipolar bozukluğun; bir periyodunda taşkınlık (mani), öbür periyodunda ise çökkünlük (depresyon) yaşandığı için “manik-depresif bozukluk” ya da “iki uçlu bozukluk” olarak da isimlendiriliyor.
Psikiyatri Uzmanı Dr. Levent Turhan, bipolar duygulanım bozukluğunu test edebileceğiniz 10 soru hazırladı, kıymetli ikazlar ve tekliflerde bulundu.
Bazen ‘aşırı’ mutsuz, bazen ‘aşırı’ keyifli musunuz?
Sağlıklı beşerler bazen memnun bazen mutsuz ya da öfkeli hissederler. Hislerdeki bu değişiklik çok olmadığında ve kişinin mesleki/ toplumsal hayatını güçleştirmediğinde olağan kabul ediliyor. Lakin çok mutsuzluk 2 haftadan, öfke ya da çok sevinç 4 günden uzun sürüyorsa ve yaşadıklarınızla uyumsuzsa, örneğin; çok makûs bir haber aldığınızda bile çok keyifli oluyor yahut çok düzgün bir haber aldığınızda bile üzülüyorsanız bipolar duygulanım bozukluğu olabilir.
Kendinizi bazen ‘aşırı’ halsiz ya da ‘aşırı’ enerjik mi hissediyorsunuz?
Halsizlik, güç azlığı ya da çok enerjik hissetme gün içinde yaptığımız aktivitelere nazaran değişiyor. Gün içinde çok yorulduğumuzda halsiz hissedebiliriz. Ya da uzun bir dinlenme devrinden sonra enerjik hissedebiliriz. Fakat bipolar duygulanım bozukluğu hastaları depresif devirde daima uyumalarına karşın halsiz hissederken, hareketleri yavaşlar ve günün birçoklarını yataktan çıkmadan geçirirler. Çok az yemek yer ya da hiç yemezler. Mani periyodunda ise çok az dinlenmelerine karşın daima çok enerjiktirler, daima hareket ederler, neredeyse hiç oturmazlar, çok kolay bir şeye sonlanıp fizikî şiddet uygulayabilirler.
Riskli davranışlarda mı bulunuyorsunuz?
Hayatta bazen küçük riskler alırız. Bu risklerin sonucunu hesaplarız ve kayıplar tahammül edilebilecek seviyede ise risk alırız. Lakin bipolar duygulanım bozukluğu olan şahıslar atak periyotlarında süratli otomobil sürmek, husus kullanmak, çok para harcamak üzere hesaplamadan olağan ölçüde alınabilecek risklerden daha büyük riskler alır.
Gereksiz kahkahalar atıyor ya da hiç konuşmuyor musunuz?
Bipolar duygulanım bozukluğu hastaların etraflarına olan davranışları atak periyoduna nazaran değişir. Mani devrinde her zamankinden çok daha fazla konuşurken, husustan bahse atlar, gülünmeyecek şeylere güler, kendi kendine konuşabilir ya da kahkaha atabilirler. Depresyon periyodunda ise içine kapanıp çok daha az konuşurlar, beşerlerle irtibatları azalır.
Düşüncelerinizi denetim etmekte zorlanıyor musunuz?
Bipolar duygulanım bozukluğunda hastalar niyetlerini denetim etmekte zorlanırlar. Mani ataklarında çok süratli düşünürken depresyon atağında ise çok yavaş düşünür hatta düşünmekte zorlanabilir.
Gerçek dışı davranışlarda mı bulunuyorsunuz?
Bipolar duygulanım bozukluğu hastaları gerçekte var olmayan şeyleri gördüğünü ya da duyduğunu söyleyebilirler. Kendilerinin peygamber, evliya, ya da çok değerli bir kişi olduklarına inanmak üzere gerçek dışı inanışları olabilir.
Aklınızdan ölme ya da intihar fikri mi geçiyor?
Bipolar duygulanım bozukluğu hastalarında intihar ve mevt kanısı hem depresyon hem de mani periyodunda görülebilir. Depresyon atağında bireylerde; çok mutsuzluk, evvelce keyif aldığı aktivitelerden keyif alamama, ağlama eğilimi, iştah/ kilo kaybı ya da artışı, uykusuzluk ya da uyku artışı, hareketlerin yavaşlaması, konuşma ölçüsünde azalma, değersizlik, suçluluk niyetleri, konsantrasyon zahmeti, sonluluk, cinsel isteksizlik, mevt ya da intihar niyetleri olabilir.
Çok uykusuz hissediyor ya da uykuyu inkar mı ediyorsunuz?
Hem mani devrinde hem de depresyon periyodunda uykusuzluk görülebilir. Mani periyodunda bilhassa uyku ihtiyacında azalma, hatta uyku gereksinimini inkar etme hali bile gözlemlenebilir.
İştahınızda değişiklik var mı?
Hem mani hem depresyon periyodunda iştah artışı ya da azalması görülebilir. Bütün taşkınlık belirtilerinin açığa çıktığı mani periyodunda iştah artışı da dikkat çeker.
Dikkatiniz dağınık mı?
Hem depresyon hem mani periyodunda dikkat dağınıklığı görülebilir. Dikkatinizi; günlük ağır koşuşturmacanız ya da sorumluluklarınızın potansiyelinizin üzerinde olması nedeniyle toparlayamayabilirsiniz. Lakin dikkat dağınıklığınız süreklilik arz ediyorsa ve rastgele geçerli bir nedeni olmadan daima konsantrasyon bozukluğu yaşıyorsanız bipolar duygulanım bozukluğunu da akla getirmekte yarar var.
Bipolar bozukluğun tedavisi var mı?
Bipolar bozukluk ataklarının ilaç tedavisi ve psikoterapinin birarada uygulanmasıyla engellenebileceğini lakin gerilim ve mevsim değişikliği üzere faktörlerle nüks edebileceğini belirten Dr. Levent Turhan, “Örneğin; sonbahar/kış mevsiminde depresyon tetiklenirken, ilkbahar/ yaz aylarında ise çoklukla mani atağı (taşkınlık ve coşku) görülüyor” diyor. Bipolar bozuklukta iş kaybı, boşanma, maddi kayıplar üzere kıymetli meseleler yaşanabildiğini, atak gelmediğinde ise ekseriyetle kişinin olağan bir hayat sürdüğünü ya da çok az belirti olduğunu söyleyen Dr. Levent Turhan “Hastalık korkutucu görünse de güzel bir tedaviyle bu olumsuz durumlar engellenip, kişi hayatına olağan olarak devam edebilir.” diyor.
Bu 10 unsurluk listeden 2 ila 4 tanesi bireyde varsa ve bu durum 4 günden uzun mühlet devam ediyorsa, bipolar duygulanım bozukluğu yaşandığına işaret ediyor olabilir. Bu nedenle profesyonel bir takviye almaktan çekinmemelisiniz
