Türkiye’nin koranavirüsle uğraşa başladığı 2020 yılından itibaren, Türkiye Su Enstitüsü Başkanlığı koordinatörlüğünde atık su arıtma tesisleri giriş ve çıkışlarında kompozit atık su numunelerinde koronavirüs taramaları devam ediyor. 3 yıldır süren çalışmalar kapsamında 21 pilot kent ve İstanbul’da incelemeler devam ederken, atık sularda koronavirüsün hala görüldüğü de ortaya çıktı. Bölgelerdeki hastalıkta artış, azalış, sabit gidiş takibinin yapıldığı çalışmaları, hazırlanan haritalar üzerinden de takip etmek mümkün hale geldi. Geliştirilen sistemin, zelzele bölgelerinde muhtemel salgın hastalıklarının tespiti için kullanılmasıyla ilgili de teşebbüsler başladı.
Çalışmalarda misyon alan Marmara Üniversitesi Etraf Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Bilge Alpaslan Kocamemi, devam eden çalışmalar ve gelişmeler hakkındaki ayrıntıları paylaştı. Türkiye genelinde ocak ayında, koronavirüsün en ağır görüldüğü ilin İstanbul olduğuna dikkat çeken Kocamemi, “Herhangi bir vilayetimizde ani bir artış olması durumunda bunu esasen en az 5 gün öncesinden atık sularda görebiliyoruz. Türkiye genelinde Covid-19 var lakin çok yüksek ya da pandeminin başındaki üzere değil” sözlerini kullandı.
ATIK SULARDAKİ YAYILIM SÜRÜNTÜ TESTLERİNE NAZARAN ÇOK DAHA GERÇEKÇİ
Prof. Dr. Bilge Alpaslan Kocamemi, “Covid-19 tam olarak bitmedi lakin toplumda yaklaşım değişti. Artık Covid’i grip olarak algıladığımız için çok da ağır semptomlar göstermediği için hastanelere sürüntü testleri için müracaatlar azaldı. Raporlanan hasta sayısı da giderek düşüş gösterdi. Aslında bu noktada çalışmamız ehemmiyet kazandı zira çok hafif semptom gösteren, hiç semptom göstermeyen şahısların de idrar ve dışkılarında Covid-19 virüsü olduğu için, şu anda atık sularda gözlemlenilen Covid-19 yayılımı, sürüntü testlerine nazaran raporlanandan çok daha gerçekçi bir durumu yansıtıyor. Bu testlere nazaran birtakım devirlerde artışlar, kimi devirlerde azalışlar gözlemliyoruz fakat Covid-19 mutlaka büsbütün bittiyi, atık sulardaki gözlemlerimizde diyemiyoruz. Covid hala devam ediyor” tabirlerini kullandı.
ARTIŞ EN AZ 5 GÜN ÖNCESİNDEN GÖZLEMLENEBİLİYOR
Prof. Dr. Kocamemi, “Covid-19 atık sularda hala görülüyor ve bu görülmenin dışında biz atık sulara bakarak toplumda koronavirüs sayısı artıyor, azalıyor, sabit gidiyor yorumunu çok sağlıklı olarak yapabiliyoruz. Bu 3 yıllık deneyimin sonucunda rastgele bir vilayetimizde ani bir artış olması durumunda biz bunu esasen en az bir 5 gün öncesinden atık sularda görebiliyoruz. İstanbul’u her hafta gözlemliyoruz. Ülkede ani bir artış yeni bir pandemi dalgası var mı diye rutin olarak takip etmiş oluyoruz. Toplumdaki artışı gözlemlemenizle, atık sudaki artışı gözlemlemeniz ortasında en azından 5 günlük bir fark oluyor biz de bunu erken ikaz olarak nitelendiriyoruz” diye konuştu.
BAYRAM PERİYODUNA DİKKAT
Prof. Dr. Kocamemi, “3 yılki ölçümlere baktığımızda koronavirüsün hayli düşük seyrettiğini söyleyebiliriz. Bilhassa bayramlardan sonra Türkiye’de çok önemli artışlar olur. Bayramlarda örf adetlerimiz gereği Anadolu’ya çok fazla bir hareketlenme oluyor. Biz 3 yıldır daima bunu gördük. Bayram devirlerinde çabucak bir ‘koyu yeşil’e dönüş oluyor. Bilhassa Anadolu kentlerimizde. Bu bayram ne göreceğiz bilmiyorum lakin şu an için baktığımızda Türkiye genelinde Covid-19 var lakin çok yüksek, pandeminin başındaki üzere değil” dedi.
İSTANBUL’DA OLAY YAYILIMI FARKLI SEYREDİYOR
Ocak ayında koronavirüsün en ağır görüldüğü vilayetlerden biri olan İstanbul için Prof. Dr. Kocamemi, “İstanbul’un kendi içinde bile hadiselerinin yayılımı farklı olabiliyor. Tuzla bölgesinde olay sayısı azken, Kadıköy ilçesindeki hadise sayısı, Tuzla’daki olay sayısından daha fazla. Ambarlı bölgesindeyse yeniden Kadıköy’e nazaran daha az. Ocak ayında, İstanbul en ağır, onu Ankara Konya, Mersin ve Adana takip ediyor. Öbür vilayetlere baktığımızda koronavirüs tabi ki var lakin çok az diyebiliriz. İstanbul’daki Covid-19 sayısıyla Samsun’daki sayı tıpkı değil. İstanbul’da çok daha ağır bir Covid var. Haritaların da gayesi bu. Sayı veremeyiz fakat bu bize Türkiye genelinde hangi bölgelerde ağır olduğunu gösterdiği için gerekli tedbirlerin alınması için çok yararlı bir araç” diye konuştu.
DEPREM BÖLGESİNDE SALGIN HASTALIK TAKİBİ
6 Şubat’ta yaşanan zelzeleden etkilenen kentlerde de bu çalışmanın uygulanması için adımlar atıldığına dikkat çeken Prof. Dr. Kocamemi, “Çok yeni bir sarsıntı oldu, üzücü bir biçimde pek çok insan şu an süreksiz çadır kentlerde ya da konteyner kentlerde yaşıyorlar. Burada da bir süreksiz taşınabilir tuvalet sistemi var. Bu tip yerlerde atık hiçbir şeyle karışmadığı için oradaki atık suyun takibiyle, rastgele bir muhtemel salgın hastalığı takip etmeniz mümkün. Bu istikamette de bakanlıklarla görüşmelerimiz devam ediyor. İlerleyen vakitlerde bu türlü bir risk oluşması halinde bunu evvelden denetim edebilmemiz için bu formül çok verimli bir formda kullanılabilir. Süreksiz tuvaletlerden alınacak örnekte muhtemel salgın hastalıklara sebep olacak virüs ya da patojenlerin, Kolera, Dizanteri, Hepatit A, Rota Virüsü üzere bir sürü hastalık olabilir hayat şartları gereği. Bu takiple biz bunun bir salgın boyutuna gelmeden o topluluk içerisinde bunda bir artış oluyor denetimini yapabilecek bir sistemden bahsediyoruz. Bu manada da bu usulün o bölgelerde kullanılmasıyla ilgili teşebbüsler şu anda yapılıyor. Biz Covid’de yalnızca bir virüsü takip ediyorduk, burada takip edilmesi gereken pek çok virüs ve patojen var. Bu yolların oturtulması manasında biraz sürece gereksinim vardı. Zelzele olduğundan beri bunun üzerine ağırlaşmış vaziyetteyiz. İlerleyen devirlerde umuyorum ki bu 3 yıllık deneyim o bölgelerde de yararlı bir formda kullanılıyor olacak” diye konuştu.
Uluslararası platformda Türkiye’nin çok kıymetli yere sahip olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Kocamemi, mart ayında Birleşmiş Milletler Su Konferansında Sıhhat Bakanlığı uyumunda, dünyanın öncü kuruluşları ile bir aktiflik düzenlediklerini ve dünyaya atık su taramalarının sırf covid ile kalmayacağı bildirisi verdiklerini söyledi.
