Coğrafi ve stratejik durumu nedeniyle Kurtuluş Savaşı’nın yönetildiği, düşmanın yurttan temizlenmesinde alınan değerli kararlara konut sahipliği yapan Ankara, Anadolu’nun düşman işgalinden kurtarılmasından sonra genç Türkiye Cumhuriyeti’nin başşehri oldu. Ankara ne vakit başşehir oldu? Ankara’nın başşehir olmasının nedenleri nelerdir?
ANKARA NE VAKİT BAŞŞEHİR OLDU?
Milli Gayret’in merkezi Ankara, Anadolu’nun düşman işgalinden kurtarılmasından sonra 13 Ekim 1923’te genç Türkiye Cumhuriyeti’nin başşehri oldu.
ANKARA NASIL BAŞŞEHİR OLDU?
9 Ekim 1923’te Dışişleri Bakanı İsmet Paşa, “Türkiye devletinin makarrıidaresi (idare merkezi) Ankara şehridir” tabirinin yer aldığı tek unsurluk yasa tasarısını Meclis’e sundu.
10 Ekim’de İkdam gazetesinde yer alan haberde, “saat 2’den 6’ya kadar devam eden toplantıda İsmet Paşa ve arkadaşlarının verdikleri genelge mucibince Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’na ‘Türkiye devletinin makarrıidaresi Ankara şehridir’ halindeki unsurun ek edilmesinin kabul edildiği ve mevzunun bir sonraki gün Meclis’in genel toplantısında tekrar gündeme getirilip hususun kanuniyetinin savunulacağı” tabir edildi.
Aynı tarihli Tanin gazetesinde “Ankara Merkezi Hükümet” başlıklı haberde ise fırka toplantısında Ankara’ya Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın isminin verilmesi hakkındaki teklifin, toplantıya başkanlık eden Mustafa Kemal Paşa tarafından gündeme dahi alınmadığı bilgisi yer almaktaydı.
Yasa tasarısı 10 Ekim’de Layiha Kurulu’ndan, yeniden birebir gün Anayasa Kurulu’ndan süratle geçti ve 13 Ekim 1923’te Meclis Genel Konseyi’ne geldi.
Tasarı, tartışmalardan sonra oy çokluğuyla kabul edildi. Oturum Lideri Ali Fuat Paşa’nın “oy çokluğuyla” kelamına, kimi milletvekillerinin “oy birliğiyle” sesleriyle itiraz etmesi üzerine, Ali Fuat Paşa “Efendim kalkmayan el vardır. Oy birliğiyle diyemem, gördüm, büyük çoğunlukla kabul edilmiştir.” diyerek oturumu sonlandırdı.
Yasa teklifi biçiminde gündeme gelen bu husus, “Ankara kentinin Türkiye devletinin başşehri olmasına ait Malatya Milletvekili İsmet Paşa’nın 2/188 sayılı yasa önerisi üzerine Anayasa Komitesince düzenlenen 10.10.1923 tarihli mazbata TBMM’nin 13.10.1923 tarihli 35. birleşiminin 2. oturumunda okunarak olduğu üzere kabul edilmiş ve Ankara kentinin Türkiye devletinin başşehri olması büyük çoğunlukla kararlaştırılmıştır.” formunda karara dönüştü.
Kabul edilen karar, Ankara’nın, Mustafa Kemal ve Heyet-i Temsiliye’nin kente gelişinden itibaren fiili olarak sürdürdüğü merkez olma özelliğini, başşehir sıfatıyla taçlandırdı.
ANAYASA’DA BAŞKENT
Bu metin bir kanun değil TBMM kararı olduğundan, daha sonra Anayasa’da yer aldı. 20 Nisan 1924’te Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce benimsenen Anayasa’nın 2. hususunda Türkiye devletinin başşehrinin An
ANKARA’NIN BAŞŞEHİR OLMA SÜRECİ
Birinci Dünya Savaşı sonunda yurdun işgal edilmesi üzerine Mustafa Kemal Paşa, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak basarak Ulusal Gayret’i başlattı.
Osmanlı Mebusan Meclisi, son defa 12 Ocak 1920’de İstanbul’da toplanmış, 16 Mart 1920 günü İngilizler İstanbul’a girmiş, Meclis’in çalışmalarına son vermişti. Artık Osmanlı Mebusan Meclisi’nin İstanbul’da toplanma mümkünlüğü kalmamıştı. Milletvekillerinin toplanacağı ve ülkenin yönetileceği bir başşehir gerekiyordu.
19 Mart 1920’de Mustafa Kemal Paşa, kimi vilayetlere ve komutanlıklara “Türk ulusu kendi hayatını ve bağımsızlığını koruyacaktır” sözünü içeren bir genelge gönderdi. Bu genelgeden sonra temsilcilerle Osmanlı Mebusan Meclisi’nden gelen üyeler Ankara’da toplanmaya başladı.
Kurtuluş Savaşı’nda Ankara’nın kıymeti, düşman işgalindeki Geyve Boğazı, Kütahya ve Afyon üzere mevkilere demir yoluyla temaslı ve muharebe imkanlarının kâfi olmasından kaynaklanıyordu.
Mustafa Kemal Paşa, Temsilciler Şurası üyeleriyle 27 Aralık 1919 günü Ankara’ya geldi. Ankara’da halk ve Seğmenler tarafından büyük bir sevgi ve coşkuyla karşılanan Mustafa Kemal Paşa, Kurtuluş Savaşı’nın planlarını bu kentte hazırladı.
Savaşın muvaffakiyete ulaşması için tertipli orduların kurulması kararı Ankara’da alındı. Bu ordular İnönü’de, Sakarya’da, Dumlupınar’da düşmanı bozguna uğrattı. 30 Ağustos 1922’de kazanılan Başkomutanlık Savaşı ile Kurtuluş Savaşı tamamlandı.
