Göç çağında yaşıyoruz. Yaşanan her felaket, tabiat felaketleri, savaşlar, dinî ve ulusal ideolojilerin tetiklediği baskılar, daima olarak yeni göçlere yol açıyor, yeni göçler yeni hikayeler üretiyor… Kim bilir 6 Şubat’ta birdenbire kaç kenti ve kasabayı yerle bir eden Doğu Anadolu ve Suriye zelzelesi ne cins yeni göç dalgalanmalarına yol açacak, zelzeleden kurtulanlar yaşayabilmek için nasıl gayret edecekler, ne cins travmalar yaşayacaklardır. Son yıllarda gerisi ardı gelmeyen felaketlerle göç öylesine baş döndürücü bir süratle gelişiyor ki göçün ürettiği yüz binlerce hikayeyi lakin kenarından, köşesinden bölük pörçük alımlayabiliyoruz.
GELECEKLERİ YOK
Köln Schauspielhaus’da sahnelenen Nuran David Çalış’ın “Exil” oyunu ülkelerini terk edenlerin hikayelerini anlatıyor. Ukraynalı tiyatro oyuncusu Oleksii Dorychevskyi kendi hikayesini anlatırken dev bir cam yapının gerisinde göç edenleri görüyoruz, valizler, eşyalar, naylon torbalar, çocuk oyuncakları, beşerler, vedalaşanlar, bekleyenler, sesler… Aydınlık bir bekleme odasını andıran cam yapı arafta olmayı simgeliyor; geçmişten kopan ancak geleceği de olmayan insanların kapatılmış olduğu bu camekân göz alıcı bir kafes üzere. Oleksii memleketine dönecek mi dönmeyecek mi, onu nasıl bir gelecek bekliyor? Camın gerisinde kendi hikayesini anlatırken Ukraynaca, Almanca, özgün lisan ve çeviri birbirine karışıyor. Küçüklü büyüklü ekranlarda göçe zorlanan Ukraynalılar kendi göç tecrübelerini anlatıyorlar. N. Çalış bu oyuna ön hazırlık olarak farklı ülkelerden gelenlerle röportaj yapmış. Göçmenlerin tecrübelerine yer veren sinema çekimlerinde bu röportajlardan kesitler yansıtılıyor.
TEN RENGİNE NAZARAN…
Her göç hem bir ümitsizlik hikayesidir hem de umut, her göç travmatik yaşantılar ve acılarla doludur. Ancak daha uzak ülkelerden sözgelimi İran, Suriye ya da Afganistan’dan geliyorsanız ümitsizlik katlanır. Zira Avrupa göçmeni hudut dışı etmek için bin bir dereden bin bir su uydurur, bürokrasi, araştırmalar, çapraz sorgulamalar çarkı içinde oradan oraya savrulan göçmenlerin aşmaları gereken mahzurlar büyüdükçe büyür, bitmeyen bir kâbus üzere. Bu sahnelemenin en çarpıcı yanı çok boyutluluğu. Ekranlarda hem tek tek göçmenlerin hikayelerinden özgün anlatımları izliyoruz hem göçmenleri geldikleri ülkeye ve cilt rengine nazaran çekmecelere yerleştiren telaffuzları dinliyor ve önyargılara şahit oluyoruz hem de cam yapının içinde bekleyenleri görüyoruz.
OYUN GERÇEĞİN KENDİSİ
Oyundaki hikaye parçacıklarının, telaffuzların, kâbus manzaralarının birbirine karıştığı bu kaotik dünya yaşanan felaketler zincirini algılamakta ne kadar zorlandığımızı gösteriyor bizlere. Oyunun çok boyutluluğu, sesler, imajlar, hikayeler şu an içinde bulunduğumuz dünyanın karmaşalığına gönderme yapıyor. Öte yandan sahnelemedeki soyutlama, hikayelerin modül parça anlatılması, yeni bir geleceği hayal eden insanların cam vitrinin gerisindeki bulanık manzaraları izleyiciyle sahne ortasına bir uzaklığın oluşmasına yol açıyor. Empatiye hiç de fırsat tanımayan bu oyun tahminen de gerçeğin kendisi. Öylesine bir karmaşanın içindeyiz ki olup biteni anlamakta ve hissetmekte zorlanıyoruz, her şey bir düş üzere geçip gidiyor.
