12 Kasım 1999’da 710 kişinin hayatını yitirdiği Düzce Depremi’nin bugün 23. yıldönümü. AFAD uyumunda bugün saat 18.57’de, 81 vilayette eş vakitli olarak ‘Çök-Kapan-Tutun’ zelzele tatbikatı yapılacak.
Yer bilimci Prof. Dr. Naci Görür, genel zelzele tatbikatı ve son periyotta meydana gelen sarsıntılara ait açıklamalarda bulundu.
Görür, ülke genelinde yapılacak tatbikatın faydalı olduğunu lakin tatbikatın asıl tahlil olmayacağını belirtti. Görür, 1999 Depremi’nden sonra birinci sefer ülke genelinde tatbikat yapılmasını, “Hiç yoktan yeterli. Fakat bütün kulaklar ve umut ülkenin İstanbul’un sarsıntıya nasıl ve ne kadar hazırlandığı noktasında. Asıl beklenti bu” kelamları ile kıymetlendirdi.
Türkiye’nin sarsıntı nesli üzerinde bulunduğunu ve zelzele olmayacağını düşünmenin mümkün olmadığına değinen Görür, “Türkiye’nin jeolojik yapısı ve tektoniği gereği kimi faylar, gerektiği kadar gerilim biriktirdiği an ve biriktirdiği gerilim bir sarsıntıya neden olacak boyuta vardığında o fay kırılıyor. Böylece zelzele üretme dönemi dolmuş oluyor. Zira bir fayın gerilim biriktirmesi lakin makul bir mühlet içerisinde oluyor” diye konuştu.
Türkiye’de yaklaşık 500’den fazla fay bulunduğunu belirten Görür, “Bir fayın dönemi doluyor ve zelzele üretiyor. Bunlara alışkın olmamız lazım. Bilhassa 5’in altındaki zelzeleler çok yaygın oluyor. Gün geçmiyor ki 4 büyüklüğünde sarsıntı olmasın. Hele 4’ün altındaki sarsıntılar her an oluyor” dedi.
“DEPREME HAZIRLIKSIZ VE GAFİL AVLANIYORUZ”
Görür, mümkün İstanbul sarsıntısı ile ilgili de şunları söyledi:
“İstanbul’da, Marmara’da beklediğimiz fayın tekerrür dönemi yaklaşık 250 yıldır. 250 senede bir zelzele oluyor orada. En son sarsıntı 1766. Üzerine 250 koyunca bugünlere geliyor. Onun için bugünlerde İstanbul’da sarsıntı diyoruz.
Ne vakit zelzele olacağını bilmiyoruz. Çok sık araştırma, önemli araştırmalar gerekir. Maalesef bunu da gereğince yapmıyoruz. Onun için birçok sefer sarsıntıda hazırlıksız ve gafil avlanıyoruz. Daima diyoruz ki, ülkemiz sarsıntı ülkesi, bizim behemehal tüm ülkeyi zelzele dirençli hâle getirecek hazırlıkları yapmak lazım. Biz bunları söylerken bir şeyler yapılıyor lakin kâfi değil. Bir de bu türlü tatbikat yapılıyor. Tatbikat işi daha kolay olağan. Yapılsın hoş fakat asıl kaygıya derman olacak tatbikat değil. Biz yaraya neşter vurulmasını bekliyoruz.”
İnsanlarda zelzele kültürü ve şuurunun gereğince oluşmamasından ötürü zelzele dirençli konutların yapılmadığını kaydeden Görür, İmar Barışı ve İmar Affı üzere uygulamalardan ötürü ruhsatsız, kaçak yapılan yapıların süratle arttığını söyledi. Devamında, “Biz de onları affediyoruz yahut halk da ‘Nasıl olursa bir af daha gelir’ diye, sarsıntı şuuru ve bilgisini oluşturmak yerine ‘Ne yaparsak o olur’ gibisinden bu işten biraz uzak duruyorlar”
“YAPI STOKUNU YENİLEMEKLE DÜŞÜNÜLÜYOR”
Düşük şiddetteki zelzelelerde bile can kaybı olduğunu belirten Görür kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Mesela, bilim toplumlarında, 5, hatta 6 büyüklüğündeki zelzeleler can kaybına neden olmaz. Kaliforniya’da, Japonya’da, Uzak Doğu’da 7 boyutunda, 7’nin üzerindeki kimi sarsıntılarda bile lakin 2-3 kişi hayatını kaybediyor. Yerleşim alanlarını sarsıntıya karşı hazırlamışlar. Yerleşim alanını zelzeleye hazırlamak bizde yanlış anlaşılıyor. Sade yapı stokunu yenilemekle düşünülüyor. Büyük ölçüde bir inşaat projesi, müteahhitlik projesi üzere algılanıyor. Bu da tam yanlışsız değil. Zelzele en büyük ziyanı birincisi halka veriyor. İkincisi, alt yapıya veriyor. Üçüncüsü, yapı stokuna ziyan veriyor. Asıl vefat ve yaralanmaları birden fazla yapı stokundan geliyor. Etrafa ziyan veriyor. Çevreyi, toprağı, havayı, suyu kirletiyor. Hasebiyle uzun vakitte tekrar insanlara ziyan veriyor. Bir de iktisada ziyan veriyor, iktisadın çarklarını durduruyor. Sefalet, açlık, susuzluk üzere ziyanı oluyor.”
Depremden daha az ziyanla kurtulmak için sadece yapıların tekrar inşa edilmesinin tek başına kâfi olmadığını söyleyen Görür, “Binamızın sağlam olması yetecek mi? Halk şuurlu değilse, hiçbir kenti de sarsıntı inançlı yapamazsınız. Zira o kentte şuurlu halk yaşayacak ki o şuuru devam ettirsin, sarsıntı kültürü olsun. Her yapılan mesken kaçak yapılırsa, o kenti iyileştiremezsin. Kentlerimizi zelzeleye hazırlamaya bütüncül yaklaşmamız lazım”
“DEPREM ODAKLI KENTSEL DÖNÜŞÜM YAPILMALI”
Depremlere karşı alınması tedbirler konusunda da Görür şunları kaydetti:
“Türk hükümetinin, Türk devletinin behemehâl zelzele odaklı kentsel dönüşümü yapması lazım. Yalnızca yapı stokuna odaklanarak değil, kentin bütün bileşenlerini zelzeleye hazırlayacak halde planlaması lazım. O da AFAD ile ya da bugünkü halde olmaz, çok önemli olarak devlet bir bakanlık kurmalı. Bu, afet bakanlığı olmalı. Bunun içine iklim de zelzele de girer. Bilhassa zelzele nesillerinde bu bakanlığa önemli bütçe vermek suretiyle önemli, iş bilir, liyakatli takımları bu bakanlıkta toparlayıp yapılaştırma olduktan sonra planlı programlı, 5 yıllık planlar ve bir bakanlık biçiminde bu işe girilirse Türkiye’yi sarsıntı dirençli hâle getirebiliriz. Aksi halde, 22-23 sene geçti, geldiğimiz noktada, evet çok şey yapıldı lakin asıl yaramıza merhem olacak, yapılması gerekenler yapıldı mı derseniz maalesef evet diyemiyorum”
“TEKNOLOJİ KENTLERİ SARSINTIYA KARŞI UYGUN”
Halkın sarsıntı konusunda bilinçlenmesinin kıymetine dikkat çeken Görür, kelamlarını şöyle bitirdi:
“Yanlış binayı hükümet denetim etmese bile yapmaması lazım. Gecekondulaşmaya mani olan çıkmasa bile halkın kendisi yapmaması lazım. Ömür kültürü hâline getirmek lazım ki bu işin üstesinden gelebilelim. Bu türlü ülkeler var. Oralarda daha büyük sarsıntılar oluyor fakat beşerler korkmuyor. Her gün zelzelesi konuşmuyorlar. Zira onlar bir şeyden emin: ‘Deprem olsa bile konutum yıkılmayacak, okula giden çocuğumun okulu çökmeyecek, işe giden eşimin başına iş yeri çökmeyecek.’ Bunun bilincindeler. Niçin bu farkındalık, rahatlık oluştu? Zira kenti o formda hazırlıyorlar. Bugünkü teknoloji, bilim bunu yapmaya uygundur. Kâfi ki halk istesin, bunun peşinde olsun. Kendini yönetenlerden de talep etsin. Bunun bir an evvel yapılması için takipçisi olsun. Zelzele olduktan sonra 3-4 gün korkup, sonrasında hiçbir şey yokmuş üzere davranılmasına müsaade etmesin. Biz bunu yapmadığımız için bir yere gidemiyoruz”
