Kocaeli Sanayi Odası, İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV) Lideri ve TOBB Lider Yardımcısı Ayhan Zeytinoğlu, elektrik ve doğalgaza yakın aralıklarla yüksek artırımlar yapıldığını belirterek “Bu artırımlar artık gerçekten üreticinin sırtında kalıyor. Hem iç piyasada hem ihracatta bunu müşterilere yansıtamıyoruz” dedi.
Türkiye’de işsizliğin en az enflasyon kadar değerli bir sorun olduğunu anlatan Zeytinoğlu, doların da şu anda olması gereken düzeyin 22 TL olduğunu vurguladı. “Sanayiciler olarak bizim temennimiz siyasi nedenlere alınan kararlardan etkilenecek tüm kısımların görüşleri alınarak hayata geçirilmesi. Yanlış kararlar alınmasın.” Ayhan Zeytinoğlu ile iktisattaki son gelişmeleri konuştuk.
– Şu anda endüstricinin durumu nasıl, ne tıp meseleler yaşıyor?
Şu anda temel sorun finansmana erişim. Proje bazlı finansman bulunabiliyor. Önümüzdeki günlerde de artık fatura karşılığı olmayan bir kredi kullanılamayacak. Hükümet bunu enflasyonla uğraş kapsamında uyguluyor. Umarız en azından bu gayeye ulaşmada bir yarar sağlar. İhracat şu anda iktisadın en değerli lokomotifi. İhracatın büyük kısmı Avrupa’ya yapılıyor. Avrupa’da yavaşlama nedeniyle bu ihracatın yavaşlaması da kelam konusu.
– Avrupa’dan sipariş iptalleri var mı?
Şu anda bize yansıyan iptal yok. Lakin Avrupa’nın yavaşlama ihtimali arttığı için bu türlü bir problemle karşı karşıya kalmamız çok muhtemel. Şu anda Irak ve Rusya Türkiye için gelişen iki ülke. Rusya birinci sefer ihracatta birinci beş ülke ortasına girdi. Rusya bu süratle giderse 10 ay sonra ihracatta Almanya’yı bile geçebilir.
– Türkiye’nin ihracatı bu yıl hangi düzeyde gerçekleşir?
250 milyar doları geçeriz. Türkiye’nin aslında bu pastadan daha fazla hisse almaması lazım. Bizim bu devirde ihracatımızın artmasının ana nedeni Çin’den Avrupa’ya giden konteyner fiyatlarının çok artmasıydı. Son periyotlarda konteyner fiyatlarında bir düşme var. Bu bizim için bir dezavantaj. Tekrar Çin rekabeti geliyor. Avrupa’ya yaptığımız ihracatta da kota meselemiz var hem de ek fiyatlar uygulanıyor. Bunların çözülmesi için çabalıyoruz. AB’yi yaptığımız ihracatın kamyon sırtında yapılması da sürdürülebilir değil. Bunun bir an evvel demiryoluna aktarılması gerekiyor. Bunun için yalnızca biz değil AB tarafının da yatırım yapması lazım.
– Bir taraftan siyaset faizi iniyor öbür taraftan yüksek faiz oranına karşın siz krediye ulaşamıyorsunuz, nasıl çözülecek kaynak sorunu?
İşletme sermayesi büyük sorun. Maliyetler çok yükseldiği için işletme sermayeleri en az yüzde 80 azaldı. ÜFE yüzde 150. Burada önemli kahır var. Dünyanın en büyük ihracatçı ülkesi Almanya’dır. Onların ihracatçısının gerisinde çok önemli bir eximbank kredi dayanağı var. Eserini satarken gerisindeki kredi gücüyle satıyor. Bizim de idealimiz bu yapının Türkiye’de sağlanması. Endüstriciler olarak bunu görmek istiyoruz.
– Yılsonu dolar kuru, büyüme ile ilgili varsayımlarınız neler?
Dolar kuru ile ilgili varsayım yapmak çok güç. Fakat endüstrici için olması gereken cazip kur düzeyi 22 TL mertebesinde. Şu anda navlunların düşmesi, Ukrayna Rusya savaşının nasıl devam edeceğini öngöremiyoruz. Fakat petrol fiyatında bir düşme olabilir. Savaş bitse petrolde bir düşüş olacak bu bizim güç maliyetimizi de düşürebilir. Yılsonu prestijiyle yüzde 7-8 mertebesinde bir büyüme olabilir.
HERKESE DANIŞILSIN
– Şu anda Türkiye’nin en büyük problemleri neler?
Enflasyon, işsizlik en kıymetli meseleler. Paraya erişimden tutun da artan maliyetler önemli sorun. Teşvikler verilmiyor. Türkiye’ye onlarca yatırımcının gelmesini sağlamalıyız.
– Seçim sürecine giderken beklentileriniz neler?
Sanayiciler olarak bizim temennimiz siyasi nedenlere alınan kararlardan etkilenecek tüm kesitlerin görüşleri alınarak hayata geçirilmesi. Yanlış kararlar alınmasın. Maliyetlerimiz artıyor, artmaya da devam edecektir. Bunların kalıcı sorun yaratmaması gerekiyor. Ülkemizin kaynakları limitli. Krediye ulaşmamızın en kolay yolu yabancı sermayeyi getirebilmek. Bu iklimi yaratmamız lazım.
DOLAR 22 TL OLMALI
– Başta güç artırımları olmak üzere önemli maliyet artışları da var, nasıl yönetiyorsunuz bunu?
Enerji maliyeti rekabet ettiğimiz ülkelere nazaran üstte kalmaya başladı. Avrupa’da da güç maliyetleri çok yüksek lakin orada devlet üreticiyi sübvanse ediyor. Bu değerli bir sorun. Elektrik ve doğalgaza yakın aralıklarla yüksek artırımlar yapıldı. Bu artırımlar artık gerçekten üreticinin sırtında kalıyor. Hem iç piyasada hem ihracatta bunları müşterilere yansıtamıyoruz.
Ayrıca kurda da şöyle bir kasvet var: Bizim maliyetimiz ÜFE o yüzde 157. Şayet Merkez Bankası’nın açıkladığı 2003’te baz alınan gerçek efektif döviz kurunu baz alırsak üretici fiyatlarıyla bugüne getirirsek aslında doların olması gereken düzey şu anda 22 TL mertebesinde. Bizim kurla da destekleniyor olmamız lazım. Şu anda maalesef desteklenmiyoruz.
– Güçte yeni artırımlar bekliyor musunuz?
Kesinlikle güçte fiyat artışları olabilir. Maliyetlerin kur artışından fazla yükseldiği bir periyot yaşıyoruz. İşin gerçeği iç pazara çalışan şirketler için durum daha sıkıntı. Umarız ihracat yapanların ihracat artış suratı içerideki daralmaları balans edecek mertebede olur. Kaynak probleminin tahlili vakit alacak. Seçim periyoduna gidiyoruz. Maalesef artırımlarla karşı karşıya kalacağız. Gelecek 7-8 ay epeyce güç planlayacağımız bir devir olarak önümüzde duruyor. Lakin Türkiye dinamik bir ülke. Bu yıl kış turizmi için de önemli beklentiler var. Ziraî üretim bu yıl güzel oldu. Hükümet 2004’ten 2008’e kadar önemli ıslahatlar yapmıştı. Burada yatırım iklimini güzelleştiren adımlar vardı. Kopenhag kriterleri vardı. Bunları tekrar yapmalıyız. Türkiye’nin kendi kaynaklarıyla her yıl en az 1 milyon şahsa iş yaratma kapasitesi sıfır. Türkiye’de işsizlik en az enflasyon kadar kıymetli bir sorun. Şu anda çalışma yaşında olup iş bulma ümidini kaybetmiş önemli bir kitle var. Ne yapıp yapıp bu kitleleri çalışır hale getirecek iş imkânları yaratmalıyız.
YATIRIMCI HUKUKA GÜVENMELİ
– Türkiye’nin yeni bir yatırım iklimine girmesi için acil atması gereken adımlar hangileri?
Tekrar ıslahatlara dönmeliyiz. AB ile bağlantılarımızda 2016’den bu yana bir sakinlik var. Hür vize için altı tane kriterimiz var. Konut ödevlerimizi yapmamız lazım. İnsan hakları, hukukun üstünlüğü, özgürlükleri kapsayan Kopenhag kriterleri mevzularında biraz daha agresif ve olumlu adımlar atmamız gerekiyor. Sonuçta yabancı buraya geldiğinde sermayesinin inançta olmasını ister. Onların hukuka güvenerek gelmesini sağlamalıyız.
– Son devirde üyelerinizden aldığınız şikâyetler hangi alanlarda ağırlaşıyor?
Genel sorun finansmana erişim. EYT ile ilgili nasıl bir düzenleme çıkacak bilmiyoruz. Oradan da sanayiciye ek maliyetler bir yük gelmesini istemiyoruz. Şu anda taslakta ne olduğunu bilmiyoruz lakin sanayicilerin isteği karar alınırken tüm kesitlerin görüşleri ve fikirlerinin alınmasını düşüncelerin dinlenmesini istiyoruz. Yakında KOSGEB kredileri, Kredi Garanti Fonu vasıtasıyla bilhassa KOBİ’lere kredi muslukları açılacak diye biliyoruz. Bu mevzuda da uyarıyoruz. Firmaların bir nefes alması açısından kıymetli olacak. Fakat geçmişte verilen kredilerde berbat kullanımlar da olmuş, çok fazla para iktisada enjekte edildiğinde bu enflasyon olarak da karşımıza çıkıyor.
