Silivri’de tutuklu bulunan Hakan Altınay, dünyaca ünlü The Economist mecmuası için bir yazı kaleme aldı. Seyahat davası kapsamında 18 yıl mahpus cezasına çarptırılan Altınay, Avrupa’nın Türkiye’yle tekrar diyalog kurmasını istedi.
Altınay, “Avrupa ve Türkiye ortasında kurulacak uygun bir sohbetin vadettiklerinden ümidi kesemeyiz” sözlerini kullandı.
Cezaevinden yazan Altınay, yazısında şu tabirlere yer verdi:
- 18 yıllık bir mahpus cezasına çarptırıldım ve bu makaleyi yüksek güvenlikli bir cezaevinden el yazısıyla yazıyorum. Ben 2013 yılında İstanbul’un Seyahat Parkını yıkma planları ortaya çıktıktan sonra başlayan hükümet tersi protestoları organize etmek savıyla yakın vakitte tutuklanmış yedi şahıstan biriyim. Economist mecmuasının devamlı okuyucuları büyük ihtimalle Türkiye’de gerileyen demokratik standartlara dair anlatılara aşinadırlar. Davada bir arada yargılandığım başka sanıklar bir mimar, bir kent plancısı, birkaç akademisyen ve sivil toplum çalışanı, bir sinema imalcisi ve bir avukattan oluşuyor. Memleketler arası Af Örgütü bizleri fikir mahkûmu ilan etti. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi yargılama sürecimizin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde yer alan birden fazla hakkı ihlal ettiğine karar verdi ve yargılamanın tüm sonuçlarının ortadan kalkması gerektiğine hükmetti. Buna karşın biz hala cezaevinde tutukluyuz.
- Belki insan hakları karnesine ve demokratik gerilemesine aşina olduğunuz için Türkiye’yle ilgili gereğince bilgi sahibi olduğunuza inanıyorsunuz. Benim öyküm, her iki alandaki değerlendirmelerle tam manasıyla uyumluymuş üzere görünüyor. Lakin tüm öykünün bundan ibaret olduğunu düşünüyorsanız korkarım ki karmaşık ve bol tezatlı bir gerçekliği gözden kaçırıyorsunuz. ‘Otoriter Türkiye’ anlatısının altına o denli kolay kolay yerleştirilemeyecek değerli gelişmeler var: eylül ayında kapılarını açan ve yarım milyon ziyaretçiye konut sahipliği yapması beklenen İstanbul Sanat Bienali; sayıları süratlice artan bağımsız ve güçlü internet haber kaynakları; ülke genelinde ormanları, zeytinlikleri ve dereleri korumak için uğraş eden etraf hareketleri; kamuda çalışan öğretmenleri destekleyen Öğretmen Ağı ve Öğretmen Akademisi Vakfı üzere birçok sivil toplum teşebbüsü; ve hiç kimsenin yalnız ve türel yardım almadan yargılanmaması için pro-bono (bila ücret) çalışan binlerce avukat.
AVRUPA VE TÜRKİYE İLİŞKİLERİ
- İstanbul Boğazı anlatmak istediğim şeye uygun bir paralellik arz ediyor: bu Karadeniz ile Akdeniz ortasında, gemi kaptanlarının 90-derecelik dönemeçler ortasında seyretmek zorunda oldukları dar lakin işlek bir su yolu. Boğaz’da besbelli yüzey akıntısı kuzeyden güneye yanlışsız akar, ancak tıpkı vakitte güneyden kuzeye giden daha ağır ve daha tuzlu Akdeniz sularının oluşturduğu bir taban akıntısı da vardır. Kaptanların bu iki akıntıya da hâkim olmadıkları sürece Boğaz’ı muvaffakiyetle geçmeleri mümkün değildir. Birebiri Avrupa ve Türkiye bağları için de geçerli. Vakit zaman çelişkili görünen dinamikleri sezebilmek ve anlamlandırabilmek için değerli ölçüde ilgi ve meraka muhtaçlığımız var.
- Türkiye ile Avrupa’nın geri kalanı birbiriyle birçok açıdan iç içe geçmiş durumda. Avrupa ve ötesindeki arkadaşlarımız, Türkiye’yle yoldaşlık etmek isterlerse, samimi bir merak ve yapan bir sohbete katılma isteği kötü bir başlangıç olmayabilir. Başkanlar ortasındaki çıkar odaklı alakalar yerine, akranlar ortasında daha fazla etkileşime muhtaçlığımız var: çocuk yetiştirmenin zorlukları ve keyfinin tartışıldığı platformlarda ebeveynler ile ebeveynler, eğitimin geleceğini şekillendiren forumlarda öğretmenler ile öğretmenler, ve ortak sorularımızı tekrar tasavvur eden kültürel programlarda sanatkarlar ile sanatkarlar buna örnek olabilir. Âlâ bir sohbetin hoşluğu ve büyüsü, her iki tarafı da başkasına karşı daha görünür kılabilmesidir.
“BU KISIR DÖNGÜYÜ BİRLİKTE KIRABİLECEK MİYİZ?”
- Yakın geçmişin çok ümit verici olduğunu söylemenin güç olduğunu itiraf etmeliyim. 15 Temmuz 2016’da Türkler olarak kendi savaş uçaklarımızın ülkemizin parlamentosunu bombalamasına, Türk tanklarının insanları otomobillerinin içinde ezdiğine şahit olduk. Generaller kendi yaverleri tarafından rehin alındı. Rastgele bir toplum için, bu deneyim derin bir güvencesizlik kaynağı olurdu ve bunu yaşayan bir toplum arkadaşlarını yanlarında görmek isterdi. Üzülerek söylemek gerekir ki, bu Türkler için gerçekleşmedi. Türklerin büyük çoğunluğunun bu darbe teşebbüsünden sorumlu tuttuğu Fethullah Gülen geçtiğimiz yıllarda önde gelen Avrupa gazetelerinin görüş sayfalarında “Türk muhalif” tarifiyle kendisine yer bile buldu. Tıpkı vakitte Türkiye’deki üst seviye yetkililer de on yılı aşkın müddettir Avrupa’ya karşı hırçın bir lisan kullanmaya başladılar. Bu kısır döngüyü birlikte kırabilecek miyiz?
- Batı dünyasının Türkiye’ye yönelik dert yüklü algısının derin kökleri olduğuna dair kaygı duymamız için sebepler var. Mesela dünyanın en kıymetli sanat kurumu olan Paris’teki Louvre Müzesi’ni ele alalım. Ziyaretçilerin birden fazla müzedeki Mona Lisa portresine akın etse de, müzenin en büyük salonundaki en merkezi yerleştirme Eugène Delacroix’nın Sakız Adasında Katliam tablosuna ayrılmıştır. Bu tablo 1822 yılındaki Yunan bağımsızlık savaşında Osmanlı İmparatorluğu askerlerinin adadaki Yunanlıları katledişini resmeder. Farklı olan, Delacroix’nın resmettiği bu olaylara hiçbir biçimde tanıklık etmemiş olmasıdır. Ancak Türklerin canavarca hareket ettiklerinden o kadar emindir ki bu sahneyi devasa bir tuvale resmetmiştir.
- Bugüne kadar hiç kimse Delacroix’nın – ve Louvre müzesi küratörlerinin – nasıl bu kadar emin olabildiklerini sorgulamadı. “Rhodes Devrilmeli” hareketinin yaşandığı ve Woodrow Wilson’ın isminin kendi üniversitesinden kaldırıldığı bu periyotta bir “Delacroix’yı İndirin” hareketi şimdi ortada yok. Ve hala Oryantalizmin geçmişi ve bugününe dair gerçek bir yüzleşme yaşanmadı. Sanki “otoriter Türkiye” anlatısının Avrupa’nın zihninde bu kadar kolay yer bulmasının ve Avrupa’nın, Türkiye’nin dinamik toplumuyla manalı bir etkileşim kurmaktan caymak için yarattığı mazeretin ardında da bu olabilir mi?
“ÜMİDİ KESEMEYİZ…”
- Avrupa ve Türkiye ortasında kurulacak daha uygun bir sohbetin vadettiklerinden ümidi kesemeyiz. Daha uygununu yapabiliriz ve yapmalıyız. Başlangıç olarak, neden Türkiyeli üniversite öğrencilerine zahmetsiz vize verilmesini sağlayıp onların Avrupa’daki akranlarıyla vakit geçirmesini sağlamayalım? Birbirimizden vazgeçmek için uygun sebepler bulmak sıkıntı değil. Ama hepimizin çok şey borçlu olduğu merhum Mihail Gorbaçov’un, mezar taşında ‘Denedik’ yazmasını istediğini hatırlayalım. Türkiye ve Avrupa da denemeli.
