Birleştirilmiş müşahedeler 9 Ekim 2022’de Çin’in Yüksek İrtifa Gök Akımı Gözlemevi (LHAASO) ve kısa periyodik gama ışınlarını gözlemekte kullanılan bir geniş açılı kamera sistemine sahip uydu olan Yüksek Güç Patlaması Arayıcısı’nın (HEBS) yanı sıra Çin’in X-ray astronomi uydusu Insight-HXMT (Sert X-Işını Modülasyon Teleskobu) tarafından ve GRB 221009A olarak kod ismi verilen gama ışını patlamasının çoklu spektral ölçümler elde edildi.
GRB’ler uzak galaksilerde gözlemlenen muazzam güçlü patlamalardır. Bunlar, Büyük Patlama’dan bu yana en yüksek güçlü ve parlak elektromanyetik olaylardır. Patlamalar birkaç milisaniyeden birkaç saate kadar sürebilir ve Güneş’in tüm varlığı boyunca ürettiği güç kadar güç yayabilirler.
2 MİLYAR IŞIK YILI ÖTEDE MEYDANA GELEN UZUN BİR PATLAMAYDI
Bilim insanları daha uzun vadeli GRB’lerin, Güneş’ten onlarca kat daha büyük kütleye sahip yıldızların çökmesi ve patlaması sonucu oluştuğunu, kısa patlamaların ise kara delikler ve nötron yıldızları üzere iki ağır gökcisminin birleşmesiyle ortaya çıktığını lakin bunlara da yerçekimsel dalgaların eşlik edebileceğini söylüyor.
Aynı vakitte Insight-HXMT’nin baş araştırmacısı olan IHEP’in Partikül Astrofiziği Kısmı Yöneticisi Zhang Shuangnan, “GRB 221009A, Dünya’dan 2 milyar ışık yılı ötede meydana gelen uzun bir patlamaydı. Bu kadar muazzam parlaklığa sahip GRB’ye onlarca yılda sırf kere rastlanılacağı iddia ediliyor” dedi.
LHAASO’nun baş araştırmacısı Cao Zhen’e nazaran, bu müşahedede LHAASO, en yükseği 18 TeV foton gücüne ulaşan çok sayıda yüksek güçlü foton tespit etti.
Cao, “LHAASO, HEBS ve Insight-HXMT’nin müşahedelerini birleştirilmesiyle, bu olayın, beşerler tarafından daha evvel gözlemlenmiş en parlak gama ışını patlamasından 10 kat daha parlak olduğunu tespit ettik” dedi.
Cao, “Bu müşahede gama ışını patlamaları müşahedelerinde çok sayıda rekor kırarken, gama ışını patlamalarının patlama sistemlerini ortaya koymak açısından büyük bedele sahip” diye ekledi.
Çin’in güneybatısındaki Sichuan eyaletinin Daocheng ilçesinde bulunan ve deniz düzeyinden 4.410 metre yüksekte 1,36 kilometrekare alanı kaplayan LHAASO, ülkenin en değerli ulusal bilim ve teknoloji altyapı tesislerinden biri.
15 Haziran 2017’de yörüngeye gönderilen Çin’in birinci X-Ray astronomi uydusu olan Insight-HXMT, geçen 5 yılda kara delikler, nötron yıldızları ve süratli radyo patlamaları hakkında bir dizi keşifte bulundu.
Yeni bir tespit teknolojisi kullanan HEBS, 27 Temmuz 2022’de uzaya gönderildi. Bu uzay aracı, Çin’in BeiDou Navigasyon Uydu Sisteminin yardımıyla, müşahede datalarını süratle Dünya’ya geri gönderebiliyor.
