Merve KaraKaşka BBC Türkçe
Bartın Amasra da 41 madencinin hayatını kaybettiği kazayla ilgili incelemeler sürüyor Şimdi kesin sebebi açıklanmamış olsa da patlamaya grizu patlamasının neden olduğu varsayım ediliyor Pekala grizu patlaması nedir önlenmesi kömür Şamlar Escort Bayan madenciliğini güvenili hale getirebilir mi
Amasra’daki patlamayla ilgili soruşturma hâlâ sürüyor lakin olaydan sonra açıklama yapan Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez birinci değerlendirmelere nazaran madende grizu patlamasının gerçekleştiğini Şamlar Escort söylemişti
Grizu patlamaları Türkiye’de en fazla can kaybına sebep olan maden kazası tipi
2014’te 301 maden emekçisinin vefatıyla sonuçlanan Soma faciasının grizu patlaması ve karbonmonoksit gazı zehirlenmesinden kaynaklandığı açıklanmıştı
2010 yılından bu yana maden kazalarındaki ölümlerin yaklaşık yüzde 70’i grizu patlamaları nedeniyle gerçekleşti
Grizu resmi olarak hava ve metan gazının karışımı olarak tanım ediliyor
Kömürün uzun yıllar süren oluşumu yani kömürleşme sırasında büyük ölçülerde gaz oluşuyor ve bunun kıymetli bir kısmı kömür ve kayalar içinde depolanıyor
Depolanan gazın yüzde 90 95 i metandan oluşuyor
Kömür madenciliği depolanan gazın basınç istikrarını bozuyor
Gözenek ve çatlaklarında biriken metan gazının maden ocağına yayılması patlama yangın ve boğulma üzere farklı felaketlerle sonuçlanabiliyor
Bazı durumlarda büyük hacimde metan gazı kömür tozuyla birlikte birdenbire ortama püskürebiliyor Bu yerlatındaki maden ocaklarının yüzleştiği en değerli risklerden biri olarak görülüyor
Bu üzere risklerin bertaraf edilmesi için kömür cevherinin bulunduğu damarlara belli aralıklarla farklı açılardan sondajlar yapılıyor
Sondaj bu gazların denetimli bir biçimde çıkarılmasını ve mümkün felaketlerin önlenmesini sağlıyor
Grizu patlaması nedir
Grizunun maden ocaklarında patlamaya neden olması birtakım şartların oluşmasıyla meydana geliyor
Bunun için metan gazı yoğunluğunun yüzde 5 ila 15 ortasında olması gerekiyor Yani ortamda metan gazı yoğunluğunun yüzde 5’in altında ya da yüzde 15’in üzerinde olması patlamaya neden olmuyor
Uygun şartlarda bu patlayıcı aralıkta rastgele bir ateşleyicinin varlığı büyük bir patlama için pimi çekebiliyor Kömür tozlarının varlığında yangın nerdeyse kaçınılmaz oluyor
BBC Türkçe ‘ye konuşan ve maden mühendisliği alanında akademisyen Dr Caner Zanbak ateşleyiciyle ilgili Rayların üzerine düşen bir çekiç ya da elektrik sınırlarına kadar farklı olaslıklar üzerinde durulabileceğini fakat kesin nedenin incelemeler tamamlanmadan bilinemeyeceğini söylüyor
Emekli maden çalışanı Ahmet Öztürk bu kazanların önlenmesi için Türkiye Taşkömürü Kurumu’nun TTK tüm madenlerinde erken ikaz sistemleri kullanıldığını söylüyor
Bu sistemlerle maden içinde belirlenen noktalara sensörler yerleştiriliyor Tertipli okumalar yerüstü istasyonlardaki bilgisayarlardan takip ediliyor
Buna ek olarak maden ocağındaki kimi teknik çalışanlar taşıdıkları portatif aygıtlarla riskli görülen noktalar dahil olmak üzere makul noktalarda ölçüm yapıyor
Gruplar halinde çalışan maden emekçilerinin de ortamdaki kıymetleri ölçen sesli ve ışıklı aygıtları bulunuyor
BBC Türkçe ‘ye konuşan Öztürk bu aygıtlara vak vak dendiğini ve ötmeye başladıklarında ortam olağana dönenen kadar susmadıklarını söylüyor
Sensörlerin ortam bedellerini gerçek okumasını sağlamak içinse makul aralıklarla kalibrosyonunun yapılması gerekiyor
Öztürk Bütün bu tedbir sistemlerine karşın bir patlama sözkonusu ise akıl almaz bir ihmaller silsilesinden kelam etmek gerekir diyor
Risk neden arttı
Türkiye’de madenlerin metan gazı risklerini inceleyen akademik araştırmalar yüzeye yakın kömür damarlarının tükenmesi nedeniyle üretimin daha derinlere indiğini söylüyor
Derinlere indikçe metan gazının sebep olduğu riskler de artıyor
İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Mühendisliği kısmı tarafından yürütülen bir araştırmaya nazaran bu durum kaza sayılarının artmasında bir etken
Amasra’daki maden Zonguldak Kömür Havzası içinde yer alıyor Ve bu bölgede metan gazıyla ilgili problemler uzun müddettir devam ediyor
Buna rağmen havzadaki işletilebilir kömür damarlarının gaz riskiyle ilgili pratik çalışmalar yok denecek kadar az
TTK Kozlu madenini inceleyen 2015 tarihli bir başka bilimsel araştırma TTK Kozlu Müessesesi ne bağlı ocaklar her ne kadar sensörlerle donatılmış da olsa ve merkezi gaz izleme sistemi ile daima olarak izlense de uygulamada sorunlar olduğunu söylüyor
Araştırmacılar Türkiye’deki iş güvenliği mevzuatunda merkezi gaz izleme sistemlerinde kullanılan sensörlerin ocak içerisindeki yerlerinin daha net tanım edilmesi gerektiğini söylüyor ve gelişmiş ülkelerde ölçümlerin yapılacağı yerler ve izleme enstrümanlarının ocak içerisindeki yerlerinin net olarak tanım edildiği söyleniyor
Bunlara ek olarak sendikalaşma oranının düşmesi de personel güvenliği için risk oluşturuyor
Avrupa İklim Aksiyon ağı raporuna nazaran Türkiye’de 2003 2009 yılları ortasında madencilik iş kolunda çalışan personellerin ortalama yüzde 67 si sendikalara üye iken 2013 2020 yılları ortasında sendikalılık ortalaması yüzde 19 a geriledi
30 yıldan uzun Zonguldak’ta Kozlu madeninde çalıştıktan sonra bundan yaklaşık 8 sene evvel emekli olan maden çalışanı Ahmet Öztürk’e nazaran Türkiye’de grizu patlamalarının bu derece sık yaşanmasında kıymetli bir etken işe alımlarda liyakattan çok partizanlığın tesirli olması
Çalıştığım ocağa bugün geri dönsem idare kademelerinde beni tanıyan kimseyi bulamam
Bu da üretim kültürünün kurum kültürünün iş bilgisinin jenerasyondan jenerasyona transferini engelliyor Kurum 150 yıldan uzun müddettir üretim yapan belleksiz bir kurum haline geliyor
Kömür madenleri büsbütün ‘güvenilir’ hale gelebilir mi
Dünya üzerinde kömür madenlerinin personel sıhhati ve güvenliği açısından büsbütün inançlı görüldüğü bir yer yok
Kömür madenlerini metan gazından büsbütün izole etmek de mümkün değil
Bu durum yalnızca yeraltında değil dünyanın çabucak her yerinde hayatı tehdit ediyor
Global Energy Monitor’ın Mart ayında yayımladığı bir rapor dünya genelinde kömür madenciliğinden kaynaklanan metan salımlarının petrolü ve gazı geride bıraktığını bulmuştu
Buna nazaran kömür madenciliği yılda 52 milyon ton metan salımına neden olurken petrol sanayisi için bu sayı 39 milyon ton gaz sanayisi için 45 milyon ton
Metan karbondioksitin tersine atmosferde kısa bir müddet kalıyor lakin global ısınmada CO2’den katbekat daha tesirli bir gaz
BBC Türkçe ‘ye konuşan Avrupa İklim Aksiyon Ağı Türkiye İklim ve Güç Siyasetleri Koordinatörü Meltem Katısöz kömürün geriye giden bir sektör olduğunu söylüyor
Ağın kömürün istihdama tesirini husus alan raporuna nazaran dalda 2008 2019 ortasında iş yeri sayısı azalırken iş kazası sayısı yüzde 57 arttı
İş kazaları nedeniyle istihdam başına iş göremezlik müddeti toplam hastalık olay sayısı ve hastalık nedeniyle süreksiz iş göremezlik müddetinde de artış oldu
Katısöz Kömür madenciliğindeki bu kadar iş cinayetine karşın ne iş sıhhati güvenliği koşulları güzelleşti ne de nitelikli istihdam yaratma özelliği var diyor ve ekliyor
Kadınlara istihdam imkanı sağlamayan örgütlülüğün gitgide azaldığı bu kesim ne bulunduğu mahallî ekonomilere ne de ulusal iktisada yarar sağlıyor
Zaman kömürü nasıl iyileştireceğimizi değil beşere yaraşır şartlar altında yeşil iktisatta iş imkanlarını nasıl sağlayacağımızı konuşma vakti
