AKP ve MHP’nin ortak hazırladığı; getirdiği mahpus cezası ve yaptırımlar nedeniyle kamuoyunda “Sansür Yasası” olarak nitelenen 7418 sayılı “Basın Kanunu ile Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” dün gece TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.
Bilişim Hukuku Uzmanı ve Söz Özgürlüğü Derneği kurucularından Yaman Akdeniz, ANKA Haber Ajansı’nın çıkan yasa ve mümkün sonuçları ile ilgili sorularını yanıtladı.
Bilişim Hukuku Uzmanı ve Tabir Özgürlüğü Derneği kurucularından Prof. Dr. Yaman Akdeniz, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilen “Sansür Yasası” için, “Geniş kapsamlı ve ne tarafından ele alırsanız alın çok problemli bir yasa” kelamlarını kullandı.
Akdeniz, “Türkiye’deki bağlantısı ve bilgi akışını çok önemli manada etkileyecek değişiklikler Meclis’te üzerinde çok fazla tartışma imkânı olmadan apar topar geçirildi” dedi.
İfade özgürlüğü açısından değerli bulduğu anonim hesapların da tehlike altında olacağını belirten Akdeniz, “Keyfi soruşturmalar açılacak, teknik takipte kimi bulabilirlerse onları soruşturacak, yargılayacaklardır. Nasıl biz medya taraması yaptığımızda sıklıkla karşımıza cumhurbaşkanına hakaret hatası çıkıyorsa, bu da bundan sonraki periyotta yeni bir cürüm tiplemesi olarak karşımıza çıkacaktır. Natürel hedef hem korkutmak hem de susturmak, yani tabir ve basın özgürlüğü Türkiye’de her vakit tehlike altındaydı lakin bu son değişiklikten sonra daha önemli bir tehlike ile karşı karşıyayız. Daha da karanlık bir devrin başlangıcı olduğunu söyleyebiliriz” diye konuştu.
Kabul edilen yasa ile dev toplumsal medya şirketlerinin ne biçimde hal alacaklarının bilinmeyen olduğuna işaret eden Yaman Akdeniz şöyle konuştu:
“NE TARAFINDAN ELE ALIRSANIZ ALIN ÇOK PROBLEMLİ BİR YASA TASARISI”
- Geniş kapsamlı ve ne tarafından ele alırsanız alın çok sıkıntılı bir yasa tasarısı. Bir taraftan çok muğlak ve tanımlaması güç yeni bir hata. Medyada ve toplumsal medyada dezenformasyon cürmü olarak isimlendirilen tasarının 29. Unsur kapsamında yer alan halkı aldatıcı bilgiyi yayma hatası, 1 yıldan 3 yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılması kelam konusu olan yeni bir hata tiplemesi ile karşı karşıyayız. Ancak bunu yanı sıra internet kanununda da çok önemli kimi değişiklikler yapılıyor, BTK’nın erişim engelleme yetkisi genişletiliyor. Devletin Ulusal İstihbarat Teşkilatı’nda yer alan kimi devlet sırlarına erişim hatalarında da erişim engelleme ve içerik çıkarma kapsamına alınıyor. Toplumsal medya platformların Türkiye’deki yükümlülükleri geniş kapsamlı bir halde genişletiliyor. Yani, daha fazla yükümlülükleri olacak, daha fazla cezalar ile karşı karşıya kalacaklar.
- Hatta kendilerinden talep edilen kullanıcı datalarını dahi paylaşmaları gerekecek. Bu dezenformasyon kabahati olsun, devletin birliğini ve bütünlüğünü bozmak, anayasal nizamı ve bu nizamın işleyişine karşı TCK’da yer alan çeşitli cürümlere istinaden geniş kapsamlı bir kullanıcı bilgisi talebi ile karşı karşıya kalacak. Bugüne kadar bu bilgileri Türkiye ile paylaşmamak ile birlikte gerek Twitter’ın gerek Facebook, Instagram ve Youtube’un ne formda bir tutum alacakları, bu yükümlülükleri yerine getirip getirmeyecekleri soru işareti. Bu yükümlülükleri yerine getirmezlerse internet bant genişliğinin yüzde 90 oranında daraltılması, münasebetiyle kullanılmaz hale gelmesi kelam konusu olacak.
“TÜRKİYE’DEKİ BAĞLANTISI VE BİLGİ AKIŞINI ÇOK ÖNEMLİ MANADA ETKİLEYECEK DEĞİŞİKLİKLER APAR TOPAR GEÇİRİLDİ”
- Yine şeffaflık raporlarında yer alması gereken bilgilerin genişletilmesi, hatta algoritmalar ve hashtag ile ilgili bilgilerin talep edilmesi, Türkiye’den gönderilen mahkeme kararlarını uygulamadıkları durumda bu daha önemli cezalar ile karşı karşıya kalmaları ve hatta Elektronik Haberleşme Kanunu’nda yapılan değişiklikle bu sefer şebekeler üstü hizmet sağlayıcılarının regüle edilmeleri ile karşı karşıyayız. Hasebiyle, WhatsApp, Signal, Skype, Zoom, Telegram üzere servisleri sağlayan firmaların da Türkiye’de hükmî kişilik oluşturması ve talep edilen bilgileri yetkililere vermesi gerektiği bu değişikliklerle ortaya çıkıyor. Yeniden, Türkiye’de temsilcilik oluşturmazsa yahut talep edilen bilhassa bu hizmetlerin kullanımı ile ilgili bilgileri vermezlerse bu sefer internet trafiği bant genişliğinin yüzde 95 oranında daraltılması kelam konusu olacak. Hasebiyle Türkiye’deki irtibatı ve bilgi akışını çok önemli manada etkileyecek değişiklikler Meclis’te üzerinde çok fazla tartışma imkânı olmadan apar topar geçirildi.
“İNTERNET PLATFORMLARI YARGININ BİR MODÜLÜ OLMA İLE KARŞI KARŞIYA”
- Şunu anlıyoruz ki hükümet, 2023 seçimlerine hazırlanıyor ve bilhassa dezenformasyon cürmü ile bunu okuduğumuz vakit hükümet ile ilgili ortaya çıkan tenkitlerin, yansıların azaltılması ve yok edilmesi hesaplanıyor. Yalnızca gazeteciler ve medya organları değil, muhalif kesim sıklıkla ‘Halkı Aldatıcı Bilgiyi Alenen Yayma Suçu’ndan yargılanma tehlikesi ile karşı karşıya. İnternet platformları yargının bir modülü olma ile karşı karşıya. Zira, daima talepleri gelecek; kararların uygulanması talep edilecek ve hasebiyle onların da Türkiye’deki sorumluluklarını gözden geçirme durumunda kalacaklar. Zira, biz Twitter’ın kendisine gönderilen kararların büyük bir kısmının uygulamadığını, medya platformlarının kullanımı ile ilgili yayınladıkları şeffaflık raporlarından biliyoruz. Mesela Birgün Gazetesi yahut HDP ile ilgili, Can Dündar, İsmail Saymaz üzere gazetecilerin Twitter hesapları ile ilgili kararları bugüne kadar uygulamadığını biliyoruz. Benim de karşıma çıkmakla birlikte, tweetlerim ile ilgili bilhassa 2022 yılı içinde bana gönderilen mahkeme kararlarını Twitter uygulamadı.
“DOLAYISIYLA ANONİM HESAPLARIN SÜRDÜRÜLEBİLMESİ GEREKİRKEN, O HESAPLAR TEHLİKE ALTINDA OLACAKTIR”
- Sosyal medya platformlarında kullanıcı bilgilerinin her ne kadar kimi hatalara ait talep edilmesi mümkün olsa dahi bu dezenformasyon kabahati da o listeye eklenmiş ve hasebiyle yetkililer bilhassa anonim hesapların kimlere ilişkin olduğunu bulmaya çalışacaklardır diye düşünüyorum. Aslında anonim hesapların söz özgürlüğü açısından değerli olduğunu düşünüyorum. Zira, anonim hesapların hepsine troll demek de yanlışsız olmaz. Bir kısmı çok değerli bilgiler de paylaşıyor, mizahi hesaplar da var. Münasebetiyle anonim hesapların sürdürülebilmesi gerekirken, o hesaplar tehlike altında olacaktır. O hesapların kimlere ilişkin olduğunu yetkililer bulabilirse, aslında o bireyler hakkında yalnızca dezenformasyon cürmü değil, kim bilir kaç tane ceza soruşturması ve yargılaması kelam konusu olacaktır. Bu da birtakım hesapların kapanmasına, oto-sansüre yol açabilir.
“HUKUKÇU OLARAK BU TÜRLÜ BİR MADDEYİ YORUMLAMAK DA ÇOK ZOR”
- Sadece toplumsal medya açısından değil, medya da önemli bir tedirginlik ile karşı karşıya kalacaktır. Kanun hususunda ne yazarsa yazsın, yazdığından bağımsız olarak biz bu tip cezai yaptırımları ve ‘Halkı Aldatıcı Bilgiyi Alenen Yayma Suçu’ da aslında yüklü olarak keyfi bir biçimde uygulanacaktır. Aslında bir hukukçu olarak bu türlü bir maddeyi yorumlamak da çok sıkıntı. Zira, öncelikle husus başlığında yer alan halkı aldatıcı bilginin ne olduğu hususun içinde tanımlanmamış. Yani, husus başlığında bulunan ‘yanıltıcı’ sözü unsur metninde yok. Keza, husus metninde geçen gerçeğe ters bilgi tarifi da husus metninde yok. Bana, medyadan arkadaşlar da sorduğunda ne halde karşılık vereceğimi de bilmiyorum.
“ALMANYA DESELER DAHİ ASLINDA MACARİSTAN’DAN ÇEVİRİ YOLUYLA KARŞIMIZA ÇIKAN BİR HATA TİPLEMESİ İLE KARŞI KARŞIYAYIZ”
- Avrupa Kurulu yahut Avrupa Birliği’nin dezenformasyon konusunda çok önemli çalışmaları var. Bu çalışmalar devam da ediyor. Bu sorunun tahlilinde de cezalandırma yatmıyor. Açıkça bunu Avrupa Kurulu ve Avrupa Birliği de söylüyor. Türkiye’nin yaptığının bir gibisi Avrupa ülkelerinde de yok. Bir tek Macaristan’da var; Macaristan’daki ceza kararını biz çeviri etmişiz. Her ne kadar Almanya deseler dahi aslında Macaristan’dan çeviri yoluyla karşımıza çıkan bir hata tiplemesi ile karşı karşıyayız. Buna acil gereksinim olmadığı çok açık ve net, münasebetiyle 2023 seçimleri temasını yapıyorum.
“BASIN ÜZERİNDE DE BİR DONDURUCU TESİRİ OLACAKTIR. HASEBİYLE ASIL MAKSAT SUSTURMAK. BİZ SUSARSAK, Kİ SUSMAYACAĞIZ”
- Hükümetin 2021 yazındaki Orman yangınları, sel hadiselerini hatırlayalım; toplumsal medya üzerinden gelen yansıları, hükümetin çok sıkıntı bir durumda kaldığını hatta bu yansıların büyük bir kısmına karşılık veremediğini, pandemi devrindeki yansıları hatırlamak lazım. Bundan duyulan rahatsızlığın sonucunda bu türlü bir hata tiplemesine hükümet muhtaçlık duydu. Zira bu birinci evrede dondurucu bir tesir yaratacaktı. Bilhassa anonim hesaplar, toplumsal medya kullanıcıları bakımından. Basın üzerinde de bir dondurucu tesiri olacaktır. Münasebetiyle asıl hedef susturmak. Biz susarsak, ki susmayacağız, susarsak aslında bu ceza tipinin kullanılmasına gereksinim kalmayacaktır lakin susmayanlar için yürürlüğe girdiği tarihten itibaren ‘halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma suçu’ ile ilgili soruşturmalar açıldığını duyacağız.
“İFADE VE BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ TÜRKİYE’DE HER VAKİT TEHLİKE ALTINDAYDI LAKİN BU SON DEĞİŞİKLİK DAHA DA KARANLIK BİR PERİYODUN BAŞLANGICI”
- Keyfi soruşturmalar açılacak, teknik takipte kimi bulabilirlerse onları soruşturacak, yargılayacaklardır. Nasıl biz medya taraması yaptığımızda sıklıkla karşımıza cumhurbaşkanına hakaret cürmü çıkıyorsa, bu da bundan sonraki periyotta yeni bir kabahat tiplemesi olarak karşımıza çıkacaktır. Doğal hedef hem korkutmak hem de susturmak, yani tabir ve basın özgürlüğü Türkiye’de her vakit tehlike altındaydı lakin bu son değişiklikten sonra daha önemli bir tehlike ile karşı karşıyayız. Daha da karanlık bir periyodun başlangıcı olduğunu söyleyebiliriz.
